Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ. Ελαία, Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae), το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα. Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο. Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς. Η ελιά είναι γνωστή από τους αρχαιότατους χρόνους, και πιθανότατα κατάγεται από το χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική παράδοση, πατρίδα της ελιάς είναι η Αθήνα και η πρώτη ελιά φυτεύτηκε από την Αθηνά στην Ακρόπολη. Οι Έλληνες ήταν ο πρώτος λαός που καλλιέργησε την ελιά στον ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο. Την μετέφεραν είτε Έλληνες άποικοι είτε Φοίνικες έμποροι.
Όπως αναφέρει ο Πλίνιος, κατά το 580 π.Χ, ούτε το Λάτιο ούτε η Ισπανία ούτε η Τύνιδα γνώριζαν την ελιά και την καλλιέργειά της ……………………

Το δέντρο της ελιάς είναι αειθαλές και το σχήμα και το μέγεθός της είναι ανάλογο με την ποικιλία, τη γονιμότητα του εδάφους, τις καλλιεργητικές φροντίδες και τις κλιματολογικές συνθήκες.
Tο δέντρο της ελιάς είναι αιωνόβιο και το οφείλει όχι μόνο στην αντοχή της στις αντίξοες καιρικές συνθήκες, αλλά και στην ιδιότητά της να ανανεώνεται με το κλάδεμα. Οι ρίζες αμέσως μετά τον κορμό είναι χοντρές και επιφανειακές.
O όγκος του ριζικού συστήματος βρίσκεται σε βάθος μεταξύ 20-70 εκ. Λίγες είναι οι ρίζες που προχωρούν σε βάθος 1-1,20 μέτρα και κυρίως στα ξερά και πετρώδη εδάφη.
Στα ξερά και πετρώδη εδάφη οι ρίζες εισχωρούν βαθιά πέραν του ενός μέτρου, για ανεύρεση υγρασίας και θρεπτικών στοιχείων, γεγονός που βοηθά την ελιά να είναι ανθεκτική στην ξηρασία.

Νέα φυτεία Ελιάς

Επιλογή θέσης ελαιώνα

Η επιλογή μιας τοποθεσίας για την εγκατάσταση ενός νέου ελαιώνα γίνεται ύστερα από αξιολόγηση των εξής παραμέτρων:

Κλίμα:Η εμπορική καλλιέργεια της ελιάς περιορίζεται σε δύο ζώνες, τη ζεστή και την υποτροπική, μεταξύ 30° και 45º βορείου και νοτίου πλάτους.
Τύπος εδάφους:Η ελιά αναπτύσσεται ικανοποιητικά σε ευρεία ποικιλία εδαφικών τύπων, από βαθιά γόνιμα εδάφη των πεδιάδων έως τα αβαθή άγονα, ξηρικά εδάφη των λόφων.
Ανάγλυφο εδάφους:Θέση κατάλληλη για την εγκατάσταση ελαιώνα είναι η επιλογή μιας κατηφορικής τοποθεσίας που καταλήγει σε επίπεδη επιφάνεια όπου τα ψυχρά ρεύματα διαφεύγουν εύκολα.

Επιλογή – φύτευση δενδριλίων

Κατά την επιλογή των δενδρυλλίων, πρέπει να εξετάζονται οι παρακάτω παράγοντες:
1. Φυτοϋγεία δενδρυλλίων
2. Αυθεντικότητα ποικιλίας
3. Ανάπτυξη δενδρυλλίων
4. Εμπορική ή και πραγματική ηλικία δενδρυλλίου.

Δενδροκομικές φροντίδες

Κλάδεμα διαμόρφωσης
Κατά τα πρώτα τρία χρόνια μετά την φύτευση των δενδρυλλίων δεν αφαιρούμε βλαστούς ώστε να αξιοποιηθεί στο μέγιστο η φωτοσυνθετική λειτουργία του φυτού και να βοηθηθεί η ανάπτυξη ισχυρού ριζικού συστήματος.
Μετά τον τρίτο χρόνο εφαρμόζουμε κλάδεμα διαμόρφωσης των ελαιοδένδρων το οποίο πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε παράλληλα με την δημιουργία ενός ανθεκτικού σκελετού και την απόκτηση του επιθυμητού σχήματος της κόμης να διασφαλίζεται και η ταχύτερη είσοδος των δένδρων σε καρποφορία.

Άρδευση – Λίπανση ελαιώνα

Άρδευση

Η ελιά διαθέτει πολύ καλό μηχανισμό άμυνας στην ξηρασία και γι’ αυτό είναι δυνατή η καλλιέργειά της ακόμη και σε συνθήκες μεγάλης ξηρασίας, στις οποίες κανένα άλλο καρποφόρο δένδρο δεν μπορεί να καλλιεργηθεί.
Όμως, η άμυνα αυτή είναι σε βάρος της ανάπτυξης και της απόδοσης των δένδρων.
Έτσι, με κάθε βελτίωση των συνθηκών υγρασίας του εδάφους βελτιώνεται θεαματικά και η παραγωγικότητα, γιατί η ελιά έχει την ικανότητα να αξιοποιεί τέλεια κάθε ποσότητα εδαφικού νερού που της προσφέρεται.
Όταν όμως η υγρασία του εδάφους αρχίζει να γίνεται υπερβολική, τα ελαιόδεντρα υποφέρουν περισσότερο απ’ ότι τα άλλα δένδρα.
Η άρδευση στην ελιά αποδίδει και θα πρέπει να πραγματοποιείται ιδιαίτερα στις εξής περιπτώσεις:
– όταν οι βροχοπτώσεις της περιοχής είναι ανεπαρκείς,
– όταν υπάρχουν αρκετές βροχοπτώσεις, αλλά είναι συγκεντρωμένες το χειμώνα, αφήνοντας τα δένδρα ακάλυπτα κατά τις κρίσιμες περιόδους της άνοιξης και του καλοκαιριού,
– όταν το έδαφος είναι αμμώδες ή χαλικώδες με μικρή ικανότητα συγκράτησης του νερού. Η άρδευση συνιστάται ιδιαίτερα σε επιτραπέζιες ποικιλίες ελιάς στις οποίες επιδιώκεται μεγάλο μέγεθος καρπού.

Λίπανση

Για την λίπανση των ελαιώνων δεν υπάρχουν προκαθορισμένα σχήματα λίπανσης που να μπορούν να γενικευθούν.
Κάθε ελαιοκομική περιοχή και κάθε ελαιώνας έχει τις δικές του απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά οι οποίες εξαρτώνται κι από την καλλιεργητική ιστορία του ελαιώνα: το κλάδεμα που έχει υποστεί, το μέγεθος της τελευταίας παραγωγής, η χημική σύσταση του εδάφους, οι βροχοπτώσεις, κ.ά.
Γι αυτό θα περιοριστούμε στην αναφορά μερικών βασικών αρχών και κατευθύνσεων συμβουλεύοντας τους παραγωγούς να προστρέχουν στην τεχνική συμπαράσταση των γεωπόνων που γνωρίζουν την περιοχή κι ακόμη καλύτερα ή και τον ίδιο τον ελαιώνα.
Για τον υπολογισμό λοιπόν των αναγκών σε λιπάσματα πρέπει να παίρνονται υπόψη:
1.-Τα αποτελέσματα· των αναλύσεων του εδάφους, παρ’ ότι έχουν ενδεικτικό χαρακτήρα εξ αιτίας της περιορισμένης αντιπροσωπευτικότητας της δειγματοληψίας.
2.-Τα αποτελέσματα της φυλλοδιαγνωστικής (ανάλυση των φύλλων).
3.- Την πείρα του καλλιεργητή ο οποίος είναι περισσότερο σε θέση να εκτιμήσει της ανάγκες του ελαιώνα βασιζόμενος στο μέγεθος της τελευταίας παραγωγής σε καρπό και στον όγκο των κλάδων που κόπηκαν κατά το κλάδεμα. Γιατί είναι φυσικό, αν τα δέντρα είχαν παράγει πολύ και κόφτηκαν και πολύ, να ’χουν μεγαλύτερη ανάγκη από θρεπτικές ουσίες.

---

Το Κλάδεμα Ελαιώνων

Εισαγωγικά στοιχεία

Η χαμηλή παραγωγικότητα που παρατηρείται σε αρκετούς ελαιώνες οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη σημαντικού ποσοστού γηρασμένων δέντρων, στην ανισορροπία της σχέσης φύλλων, ξύλου και ριζικού συστήματος, την ακανόνιστη ή μειωμένη καρποφορία, την ελλειπή καλλιεργητική τεχνική και την εφαρμογή ακατάλληλου συστήματος διαχείρισης.
Το κλάδεμα είναι αναγκαίο, για να επιτευχθεί μια ισορροπία μεταξύ των βλαστικών μερών του δέντρου και των λειτουργιών της αναπαραγωγής. Δημιουργεί τη μέγιστη παραγωγή και ζωτικότητα, μικραίνει τη μη παραγωγική περίοδο όσο γίνεται περισσότερο και καθυστερεί το γηρασμό και το θάνατο των δέντρων.
Εφαρμόζεται σε συνδυασμό με άλλες καλλιεργητικές τεχνικές, ειδικά τη λίπανση και το πότισμα με σκοπό την απόκτηση και διατήρηση ισορροπίας στη σχέση ριζικού συστήματος, φύλλων και ξύλου που έχει σαν συνέπεια, σταθερή, υψηλής ποιότητας παραγωγικότητα καρπών και λαδιού.
Το κλάδεμα αποτελεί σπουδαία καλλιεργητική φροντίδα καθώς συντελεί στην καλύτερη προσαρμογή στις παραγωγικές συνθήκες μιας περιοχής, είναι η πιο λεπτή καλλιεργητική εργασία και πετυχαίνει μόνο αν βασιστεί στη γνώση της φυσιολογίας του ελαιοδέντρου.

Περισσότερα

Ο Εμβολιασμός της ελιάς

Εμβολιασμός είναι η μεταμόσχευση βλαστικού μέρους ενός φυτού σε βλαστούς ή σε ρίζες ενός άλλου με σκοπό να ενώσουμε τα δύο μέρη και να παράγουμε ένα διπλό άτομο ικανό να αναπτυχθεί σε κανονικό φυτό.
Το μέρος που δίνει το πάνω μέρος του νέου φυτού λέγεται «εμβόλιο», ενώ το μέρος που δίνει το ριζικό σύστημα λέγεται «υποκείμενο».
Εμβολιασμός είναι τρόπος αγενούς πολλαπλασιασμού.
Στην ελιά γίνεται για να αλλάξουμε ποικιλία και για να εμβολιάσουμε αγριελιές γνωστές με το όνομα αμβολάδες.

α) σε ενοφθαλμισμούς και
β) σε εγκεντρισμούς.
A. Ενοφθαλμισμοί
Το εμβόλιο στους ενοφθαλμισμούς αποτελείται από ένα οφθαλμό με κομμάτι φλοιού με ή χωρίς ξύλο.
Εποχή εκτέλεσης των ενοφθαλμισμών – Εμβόλια
Οι περισσότεροι ενοφθαλμισμοί εκτελούνται σε εποχή που το υποκείμενο βρίσκεται σε ενεργό δράση και στα κύτταρα του καμβίου έχουν αρχίσει οι κυτταροδιαιρέσεις, έτσι που ο φλοιός αποχωρίζεται «σηκώνει» εύκολα από το ξύλο.
Την ίδια εποχή πρέπει να υπάρχουν κατάλληλα εμβόλια με καλοανεπτυγμένους οφθαλμούς. Για τα περισσότερα είδη τέτοιες καταστάσεις συνδυάζονται από την έναρξη της βλάστησης την άνοιξη μέχρι την αναστολή της το φθινόπωρο.
Έλλειψη νερού, αποφύλλωση, χαμηλές θερμοκρασίες κ.λ.π. μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στο «σήκωμα» του φλοιού. Για τις συνθήκες της χώρας μας μπορούν να γίνουν σε τρεις περιόδους:
α) Το καλοκαίρι από τέλη Ιουλίου μέχρι αρχές Σεπτεμβρίου,
β) Την άνοιξη, Μάρτιο και Απρίλιο και
γ) Μάιο και Ιούνιο.

Η Ανθοφορία – Καρποφορία της ελιάς

Στους βλαστούς της ελιάς οι οφθαλμοί που εμφανίζονται είναι μικρού μεγέθους και ο διαχωρισμός τους σε ανθοφόρους η βλαστοφόρους είναι δύσκολος και μονάχα σε προχωρημένο στάδιο μπορούνε να εμφανιστούν οι ταξιανθίες.
Οι ταξιανθίες είναι βότρυς και εμφανίζονται στις μασχάλες των φύλλων εναλλάξ (Σφακιωτάκης, 1996).
Πρωτοεμφανίζονται την περίοδο της Άνοιξης και η προέλευση τους είναι από οφθαλμούς που έχουν σχηματιστεί το προηγούμενο έτος. Ακόμα μπορεί να προέρχονται και από λανθάνοντες οφθαλμούς που βρίσκονται πάνω σε βλαστούς ηλικίας 1-2 ετών (Θεριός, 2005).

Τα άνθη είναι μικρά, περίγυνα με κιτρινόλευκο χρώμα, κυπελλοειδή κάλυκα και μία στεφάνη με τέσσερα κιτρινόλευκα πέταλα.
Ο κάλυκας και η στεφάνη μαζί σχηματίζουν ένα κώδωνα όπου περιλαμβάνει στο εσωτερικό του δύο βραχύς στήμονες και ένα ύπερο στην βάση του οποίου υπάρχει μία δίχωρη ωοθήκη, ένας βραχύς στύλος και στην κορυφή ένα δίχωρο στίγμα

Η Συγκομιδή της ελιάς

Η συγκομιδή πρέπει ν’ αρχίζει λίγες μέρες πριν την κανονική ωρίμανση της ελιάς.
Όσο προχωρεί η ωρίμανση τόσο μεγαλώνει, μέχρι ενός βαθμού, η περιεκτικότητα της σε λάδι. Ύστερα από ένα βαθμό ωρίμανσης όσο οι ελιές μένουν στο δέντρο τόσο ο κίνδυνος να μολυνθούν μεγαλώνει.
Η μόλυνση της ελιάς στο δέντρο προκαλεί πτώση και της ποσότητας και της ποιότητας.
Γι αυτό οι οργανώσεις των ΠΟΠ η ΠΓΕ που θέλουν να κρατήσουν ψηλά την ποιότητα προκαθορίζουν την ημερομηνία της αρχής και του τέλους της συγκομιδής.
Το λάδι που παράγεται πριν και μετά απ’ αυτή την περίοδο χάνει την ονομασία προέλευσης. Οι επιστημονικές προσπάθειες να καθορίσουν μια αντικειμενική μέθοδο προσδιορισμού της κατάλληλης φάσης ωρίμανσης για την συγκομιδή, όπως στη συγκομιδή του σταφυλιού, δεν έδωσαν ακόμη θετικά αποτελέσματα.
Γι αυτό οι ειδικοί συμβουλεύουν να αρχίζει η συγκομιδή της ελιάς λίγες μέρες πριν από την κανονική ωρίμανση και να τελειώνει πριν μπούμε στην φάση της υπερωρίμανσης με βάση την κατά τόπους πείρα.
Η συγκομιδή αποτελεί μια από της πιο σημαντικές και κριτικές φάσεις της ελαιοκομίας.
Ο τρόπος συλλογής επηρεάζει την ποιότητα και επιβαρύνει σημαντικά το κόστος του τελικού προϊόντος. Πράγματι το κόστος της συγκομιδής αποτελεί ακόμη σήμερα τα 50% των συνολικών δαπανών του λαδιού.
Παρόλες τις προσπάθειες των τεχνολόγων η μηχανοποίηση της συλλογής του ελαιοκάρπου δεν έχει κάνει ακόμη ικανοποιητικές προόδους.

Χειρισμοί του ελαιοκάρπου για την παραγωγή ανώτερης ποιότητας ελαιολάδου.

Το ελαιόλαδο είναι χωρίς αμφιβολία η καλύτερη λιπαρή ουσία που χρησιμοποιείται στην διατροφή του ανθρώπου. Η υπεροχή του ελαιόλαδου σε σχέση με τις υπόλοιπες λιπαρές τροφές βασίζεται:
• Στα οργανοληπτικά του χαρακτηριστικά (γεύση και άρωμα)
• Στην βιολογική του αξία
• Στην σταθερότητα του κατά την αποθήκευση και την χρήση του

Όλα τα ελαιόλαδα δεν είναι ίδια. Με βάση την ποιότητα τα ελαιόλαδα διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες:
1. ΠΑΡΘΕΝΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
2. ΕΞΕΥΓΕΝΙΣΜΕΝΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
3. ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ — ΑΠΟΤΕΛΟΥΜΕΝΟ ΑΠΟ ΕΞΕΥΓΕΝΙΣΜΕΝΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΑ ΚΑΙ ΠΑΡΘΕΝΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΑ

Οι Ασθένειες της Ελιάς

Η καλλιέργεια ελιάς είναι η πλέον διαδεδομένη καλλιέργεια στην χώρα μας και το ελαιόλαδο ένα από τα κυριότερα εξαγώγιμα προϊόντα, γι αυτόν τον λόγο η φυτοπροστασία της ελιάς χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.
Για κάθε ασθένεια αναφέρονται στοιχεία για το παθογόνο, τα κύρια συμπτώματα και σημεία που προκαλούν, τα βασικά στοιχεία επιδημιολογίας του παθογόνου, καθώς και τα μέτρα αντιμετώπισης.
Οι βασικές ασθένειες είναι: το κυκλοκόνιο και το ωίδιο οι προσβολές των οποίων εντοπίζονται στα φύλλα του δένδρου,
η βερτισιλλίωση, η ευτυπίωση και η φόμα οι οποίες είναι σημαντικές ασθένειες του αγγειακού συστήματος,
όπως επίσης ασθένειες που προκαλούνται από παθογόνα εδάφους (σηψιρριζίες)
και τέλος ασθένειες όπως το γλοιοσπόριο και οι μορφές της βούλας που εντοπίζονταιστον καρπό της ελιάς.

Οι Εχθροί της Ελιάς

Είναι ένα σύστημα οικολογικά προσανατολισμένης διαχείρισης των πληθυσμών των βλαβερών για τα φυτά οργανισμών που χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες τεχνικές και μεθόδους, με τρόπο που συμβάλλει στη συγκράτηση του πληθυσμού τους σε επίπεδα κατώτερα από εκείνα που μπορούν να προκαλέσουν οικονομική ζημιά στην καλλιέργεια.

• Αναγνώριση των κύριων/δευτερευόντων εχθρών σε όλα τα στάδια του βιολόγου τους κύκλου.
• Αναγνώριση των ωφέλιμων οργανισμών και γνώση της βιοοικολογίας εχθρών και ωφέλιμων οργανισμών κατά περιοχή και των παραγόντων από τους οποίους επηρεάζεται.
• Εύκολες και απλές στην εφαρμογή μεθόδους παρακολούθησης της εμφάνισης και της πορείας εξέλιξης του πληθυσμού των εχθρών.
• Καθορισμένα «όρια ανεκτής πυκνότητας» του πληθυσμού για κάθε εχθρό.
Διαφοροποιούνται:
α) Από το είδος του εχθρού,
β) Την παρουσία άλλων εχθρών,
γ) Την παρουσία ωφέλιμων οργανισμών,
δ) Την ανθεκτικότητα του ξενιστή,
ε) Το στάδιο του ξενιστή,
στ) Κλιματικές συνθήκες,
ζ) Τον προορισμό του προϊόντος,
η) Τις απαιτήσεις του καταναλωτή σε ποσοστά προσβολής,
θ)Το κόστος των μεθόδων αντιμετώπισης του εχθρού

Πληροφορίες και Οδηγίες για την Αποτελεσματική και Ασφαλή Χρήση των Φυτοπροστατευτικών Προϊόντων

Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα (φ.π.) είναι συνθετικές χημικές ουσίες, με βιολογική δράση σε φυτά, έντομα, ακάρεα, μύκητες, βακτήρια κ.λ.π.
Τα φ.π., αν δε χρησιμοποιηθούν σωστά, είναι επιβλαβή για εσάς τους ίδιους, τα φυτά σας, τα ζώα σας, τους καταναλωτές και το περιβάλλον.
Παρακάτω θα αναφερθούν και θα διευκρινιστούν όλες οι πληροφορίες και οδηγίες που αναγράφονται στις ετικέτες, όπως και όλα τα απαραίτητα Μέσα Προσωπικής (ατομικής) Προστασίας (Μ.Π.Π.) για την ασφαλή εφαρμογή των φ.π. Η ετικέτα του κάθε σκευάσματος αποτελεί επίσημο έγγραφο, εγκεκριμένο από το Υπουργείο Γεωργίας, και περιέχει όλες τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν, όπως και τις οδηγίες για την ασφαλή και αποτελεσματική χρήση του.
Η ετικέτα θα πρέπει να διαβάζεται προσεκτικά και να τηρούνται πιστά όλες οι οδηγίες που αφορούν στη μεταφορά και αποθήκευση του σκευάσματος, στη προετοιμασία και χρήση του ψεκαστικού υγρού και βέβαια στις συστάσεις ασφαλείας για το χρήστη.
Οι οδηγίες δεν είναι ίδιες για όλα τα σκευάσματα, γι’ αυτό και είναι απαραίτητο, η ετικέτα να διαβάζεται προσεκτικά πριν τη χρήση κάθε σκευάσματος.
Η ετικέτα αποτελείται από 3 μέρη, καθ’ ένα από τα οποία περιλαμβάνει συγκεκριμένες πληροφορίες-οδηγίες:

Η Διάβρωση των Εδαφών.

Η διάβρωση, είναι μια φυσική διεργασία απόσπασης και απομάκρυνσης επιφανειακού εδάφους και η απόθεσή του, σε άλλα σημεία της επιφάνειας της γης ή στη θάλασσα.
Οι κυριότεροι φυσικοί παράγοντες που έχουν συμβολή σε αυτό το φαινόμενο, είναι το νερό (υδατογενής διάβρωση) και ο άνεμος (αιολική διάβρωση), το δε τελικό αποτέλεσμα οδηγεί στην απογύμνωση της επιφάνειας του εδάφους που φτάνει πολλές φορές μέχρι την αποκάλυψη του μητρικού υλικού.
Οι οικονομικές και όχι μόνο συνέπειες αυτού του φαινομένου, που συνεπάγεται την απώλεια του εδάφους, είναι αυτονόητες αν ληφθεί υπόψη ότι, για τη δημιουργία ενός στρώματος εδάφους πάχους ενός εκατοστού, απαιτούνται κατά μέσο όρο 300 χρόνια εδαφογενετικών διεργασιών στο μητρικό υλικό, ενώ για την απώλειά του λόγω διάβρωσης, είναι αρκετά λίγα μόνο λεπτά.