Γενικά – Καταγωγή

Το κουνουπίδι (επιστ. Κράμβη η λαχανώδης ποικ. Βοτρύτης, Brassica oleracea var. botrytis) είναι φυτό ποώδες, μονοετές ή διετές και ανήκει στην οικογένεια των σταυρανθών και στο γένος Βράσσικα. Κατάγεται από τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου ενώ αναφορές υπάρχουν και στην Αρχαία Ελλάδα και Αίγυπτο.
Το ύψος του μπορεί να φτάσει τα 80 εκατοστά. Τα φύλλα του είναι μακριά και τα εσωτερικά γέρνουν προς το κέντρο του φυτού. Στην κορυφή του σχηματίζεται μία συμπαγής μάζα από υπερτροφικά άνθη και σαρκώδεις μίσχους που λέγεται ανθοκεφαλή.
Το κουνουπίδι καλλιεργείται κυρίως στις περιοχές της Μεσογείου, και στις παραθαλάσσιες περιοχές του Ατλαντικού ωκεανού για την ανθοκεφαλή του. Από το Μάιο μέχρι τον Αύγουστο σπέρνεται σε φυτώρια και μετά την πάροδο 1 μήνα, αφού βλαστήσουν, τα μικρά αυτά φυτάρια μεταφυτεύονται στο χωράφι. Είναι ευαίσθητο στις υψηλές θερμοκρασίες και στις πολλές βροχές. Μία μέση θερμοκρασία 10-12 βαθμούς είναι κατάλληλη για την ανάπτυξη του. Μπορεί να καλλιεργηθεί στα περισσότερα εδάφη αρκεί να υπάρχει η κατάλληλη ύδρευση και λίπανση. Ανάλογα με την ποικιλία και την καλλιέργεια η συγκομιδή γίνεται 5 περίπου μήνες μετά τη σπορά. Όταν η ανθοκεφαλή πάρει το συνηθισμένο σχήμα κόβεται μαζί με 3-4 φύλλα που την προστατεύουν κατά τη μεταφορά και από το φως.
Στη βόρεια Ευρώπη καλλιεργείται μια μονοετής ποικιλία τους καλοκαιρινούς μήνες. Στην Ελλάδα το κουνουπίδι καλλιεργείται τη χειμερινή περίοδο κυρίως στην Εύβοια, Αττική, Μεσσηνία, Κέρκυρα και Αρκαδία και είναι διετές. Η καλλιέργεια του καλύπτει περίπου 30,000 στρέμματα με παραγωγή πάνω από 36,000 τόνους ετησίως.
Το κουνουπίδι τρώγεται μαγειρεμένο ή διατηρημένο σε ξύδι (τουρσί) και θεωρητικά αποδίδει λίγες θερμίδες. Έρευνες υποστηρίζουν ότι η μέτρηση θερμίδων δεν είναι δυνατόν να γίνει με ακρίβεια. Μπορεί να μαγειρευτεί είτε νερόβραστο, οπότε τρώγεται με την προσθήκη λεμονιού ή/και λαδιού, είτε με την προσθήκη ντομάτας, κρεμμυδιού και μπαχαρικών, κυρίως γαρύφαλλου και μπαχαριού.

Πότε σπέρνουμε κουνουπίδια

Το πότε θα γίνει η σπορά στο σπορείο, εξαρτάται από το αν θέλουμε πρώιμη ή όψιμη παραγωγή.
Για πρώιμη (φθινοπωρινή) παραγωγή, βάζουμε τους σπόρους το Μάιο ή τον Ιούνιο. Βάση όσων έχουμε πει παραπάνω, αυτό μπορεί να γίνει σε περιοχές όπου το καλοκαίρι δεν αναπτύσσονται πολύ υψηλές θερμοκρασίες.
Για όψιμη (χειμώνας – άνοιξη) παραγωγή, βάζουμε τους σπόρους τον Αύγουστο ή αρχές Σεπτεμβρίου.

http://biokipos.blogspot.gr/2011/05/blog-post_18.html “Πότε σπέρνουμε λαχανικά”
http://www.giantsakiplants.gr/Articles/Index_3/moreTestTable.php “Σπορά φύτεμα λαχανικών”

Κατάλληλο κλίμα για την καλλιέργεια κουνουπιδιού

Περίοδος σποράς: σπέρνετε όταν η θερμοκρασία του εδάφους και της ατμόσφαιρας είναι τουλάχιστον 15°C. Αν σπέρνετε απευθείας στο έδαφος βεβαιωθείτε ότι η περίοδος των εαρινών παγετών έχει τελειώσει.
Το αγγούρι είναι πολύ ευαίσθητο στο κρύο και οι σπόροι του δεν βλαστάνουν αν το έδαφος έχει θερμοκρασία < 10°C.
Για να ζεστάνετε το χώμα καλύψτε το με μαύρο πλαστικό που στη συνέχεια θα αφαιρέσετε.

Το έδαφος

Οι εδαφικές απαιτήσεις του κουνουπιδιού είναι παρόμοιες με εκείνες του λάχανου: γόνιμο, καλά στραγγιζόμενο έδαφος, πλούσιο σε οργανική ουσία.
Το άριστο pH είναι 6,5.
Το κουνουπίδι δεν ευνοείται από το υπερβολικό άζωτο (υποβάθμιση ποιότητας).
Είναι ευαίσθητο στην έλλειψη βορίου. Το διαθέσιμο βόριο στο έδαφος θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 0,5 ppm. Επίσης είναι απαιτητικό σε ασβέστιο.

Λίπανση

Συστήνεται η προσθήκη κοπριάς ή κομπόστ στο χώμα, πριν τη μεταφύτευση.

• Άζωτο: Οι απαιτήσεις σε Άζωτο (N) ποικίλουν ανάλογα με το αν η καλλιέργεια είναι πρώιμη ή όψιμη. Στις πρώιμες καλλιέργειες κουνουπιδιού χορηγείται μικρή ποσότητα αζώτου μόνο κατά τη βασική λίπανση.
Στις μεσοπρώιμες δίνεται περισσότερο άζωτο και στις όψιμες καλλιέργειες ακόμα περισσότερο (μοιράζεται στη βασική και σε 2-–3 επιφανειακές λιπάνσεις).
• Φώσφορος: 6-10 μονάδες κατά τη βασική λίπανση.
• Κάλιο: 20-–30 μονάδες κατά τη βασική λίπανση. Στις όψιμες καλλιέργειες ακολουθεί και μια επιφανειακή χορήγηση (διαλυτή μορφή).

Πως σπέρνουμε κουνουπίδια

1.Από σπόρους σε σπορείο

Μπορείτε να ξεκινήσετε σπέρνοντας σπόρους κουνουπιδιού σε κλειστό χώρο, 4 με 6 εβδομάδες πριν τα τελευταία κρύα της άνοιξης. Η θερμοκρασία βλάστησης των σπόρων κουνουπιδιού είναι μεταξύ 7 και 29 βαθμούς Κελσίου.
Μπορούν όμως να βλαστήσουν ακόμη και με θερμοκρασία 4 βαθμών Κελσίου.
Τοποθετήστε τους σπόρους σε βάθος περίπου μισού εκατοστού.
Οι σπόροι βλασταίνουν συνήθως μετά από 4 με 7 ημέρες.

2. Από σπόρους απευθείας στο χώμα

Φυσικά, μπορείτε να φυτεύσετε τους σπόρους κουνουπιδιού απευθείας στον κήπο ή το χωράφι.
Σε κάθε σημείο και σε βάθος περίπου μισού εκατοστού, τοποθετήστε 3 με 4 σπόρους.
Τα κουνουπίδια χρειάζονται χώρο για να αναπτυχθούν.
Φροντίστε οι αποστάσεις ανάμεσα στα φυτά θα πρέπει να είναι μεταξύ 45 και 60 εκατοστά.
Λάβετε υπόψη σας, ότι όσο πιο μεγάλη είναι η απόσταση, τόσο πιο ισχυρά θα είναι τα φυτά και θα παράγουν μεγαλύτερο καρπό.
Μετά από μερικές εβδομάδες, αφαιρέστε τα πιο αδύναμα φυτά και διατηρήστε το πιο ισχυρό.

3.Μεταφύτευση σπορόφυτων κουνουπιδιού

Η μεταφύτευση των σπορόφυτων κουνουπιδιού μπορεί να γίνει όταν η εξωτερική θερμοκρασία δεν είναι μικρότερη από 10 βαθμούς Κελσίου.
Το σπορόφυτο κουνουπιδιού είναι έτοιμο για μεταφύτευση όταν αποκτήσει 4 με 8 πραγματικά φύλλα. Αυτό συνήθως συμβαίνει 5 με 9 εβδομάδες μετά τη σπορά.
Θα πρέπει να φυτεύσετε το σπορόφυτο βαθύτερα από ότι είχατε φυτεύσει το σπόρο. Χώστε το στο χώμα μέχρι το πρώτο υγιές μεγάλο φύλλο.

Αποστάσεις σποράς

Τα λαχανικά χρειάζονται ζωτικό χώρο για να αναπτυχθούν.
Ο ζωτικός χώρος, αφορά τόσο το ριζικό τους σύστημα όσο και το κορμό και τα φύλλα τους. Θα πρέπει να τηρήσετε τις αποστάσεις για μία επιτυχημένη καλλιέργεια.
Ο ενδεδειγμένος τρόπος σποράς είναι σε γραμμές.
Σε αυτή την περίπτωση, διακρίνουμε δύο αποστάσεις σποράς.
Την απόσταση ανάμεσα στα φυτά που βρίσκονται στην ίδια γραμμή και την απόσταση ανάμεσα στις σειρές των φυτών.
Οι ενδεδειγμένες αποστάσεις σποράς για το κουνουπίδι είναι:

Απόσταση στην ίδια σειρά 30 – 60 εκ. Απόσταση ανάμεσα στις σειρές 60 – 90 εκ..

Πότισμα άρδευση

Μόλις φυτευτούν τα φιντάνια πρέπει να ποτιστούν και στη συνέχεια να γίνουν άλλα 2-3 ποτίσματα, ώστε να ριζώσουν καλά. Το πότισμα με σταγόνες είναι προτιμότερο, για να μη βρέχονται τα φύλλα.
Ανάλογα με τις συνθήκες και την εποχή, θα πρέπει να γίνουν ακόμη μερικά ποτίσματα ώστε να αναπτυχθούν σωστά οι ανθοκεφαλές, καθώς η έλλειψη νερού προκαλεί την πρόωρη και περιορισμένη ανάπτυξή τους.
Απαραίτητη είναι η απομάκρυνση των ζιζανίων με βοτανίσματα και σκαλίσματα, καθώς και ελαφρύ παράχωμα των φυτών.

Συγκαλλιέργεια

Με τον όρο συγκαλλιέργεια εννοούμε την ταυτόχρονη καλλιέργεια δύο ή περισσότερων διαφορετικών ειδών φυτών στο ίδιο χωράφι.
Η συνήθης πρακτική εφαρμογής του συστήματος αυτού είναι η φύτευση κηπευτικών (κυρίως), με διαφορετικό χρόνο ωρίμανσης και συγκομιδής, στο ίδιο κομμάτι του καλλιεργούμενου χωραφιού. Επίσης, τα φυτά που επιλέγονται θα πρέπει να έχουν διαφορετικό ριζικό σύστημα αλλά και διαφορετικές απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία.
Δηλαδή, τα φυτά πρέπει να επιλέγονται με κριτήρια που να επιτρέπουν την καλύτερη εκμετάλλευση των διαφορετικών χαρακτηριστικών και ικανοτήτων του κάθε είδους με αποτέλεσμα μεγαλύτερη παραγωγή και καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα από μια μικρή έκταση.
Τέλος, επειδή ο τρόπος αυτός καλλιέργειας είναι πολύ εντατικός και τα θρεπτικά στοιχεία του εδάφους εξαντλούνται γρηγορότερα, θα πρέπει πριν ή μετά το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου να γίνεται εμπλουτισμός του εδάφους με οργανική ουσία, χλωρή λίπανση ή κοπριά ώστε το έδαφος να παραμένει παραγωγικό και γόνιμο.

• κρεμμύδια
• πατάτες
• φασκόμηλο
• χαμομήλι
• σέλινο
• άνηθο
• δυόσμο
• δεντρολίβανο.
• θυμάρι
• αψιθιά
• ύσωπο
• λεβάντα.

• ντομάτα
• φασόλια
• φράουλες.

Ανθοφορία – Καρποφορία

Μετά το σχηματισμό της ανθοκεφαλής, σε ποικιλίες που τα φύλλα τους δεν την καλύπτουν αρκετά, χρειάζεται δέσιμο των φύλλων πάνω από την ανθοκεφαλή για προστασία από παγετούς και κυρίως από τον ήλιο, που αλλοιώνει το λευκό χρώμα.
Σύμφωνα με γεωπόνους, αλλά και παραγωγούς, το στερέωμα των φύλλων γίνεται με λάστιχο.
Υπάρχουν ποικιλίες και υβρίδια που τα εξωτερικά τους φύλλα αναδιπλώνονται προς τα μέσα και καλύπτουν μόνα τους την ανθοκεφαλή.
Η συγκομιδή της ανθοκεφαλής γίνεται όταν έχει φτάσει πλέον στο επιθυμητό μέγεθος και τα
φύλλα είναι πράσινα και εύρωστα.
Καλό είναι να μην παραμένει στο φυτό πέρα του ορίου αυτού, διότι πολύ γρήγορα μπορεί να μειωθεί η συνεκτικότητα και η σκληρότητά της, καθώς και να αλλοιωθεί το λευκό χρώμα.
Προσοχή: Η ανθοκεφαλή κόβεται από το φυτό μαζί με μερικά φύλλα για προστασία και μπαίνει αμέσως στο ψυγείο γιατί οξειδώνεται εύκολα.

Κυριότερες ποικιλίες είναι:

Υπάρχουν αρκετές ποικιλίες και υβρίδια που διαφοροποιούνται μεταξύ τους στην πρωιμότητα ή όχι της παραγωγής, στη χρονική περίοδο από τη σπορά έως τη συγκομιδή καθώς και στην ποιότητα και το μέγεθος της ανθοκεφαλής.
Γενικά, διακρίνουμε δύο τύπους ποικιλιών.
Ταχείας ανάπτυξης, στις οποίες η περίοδος από τη σπορά έως τη συγκομιδή είναι 80-90 ημέρες και βραδείας ανάπτυξης στις οποίες η αντίστοιχη περίοδος είναι 120-140 ημέρες.

Κουνουπίδι Snowball A

Πρώιμη ποικιλία εξαιρετικής ποιότητος, για παραγωγή αρχές φθινοπώρου, που δίνει ομοιόμορφα κεφάλια 55-60 ημέρες από τη μεταφύτευση. Το φυτό είναι εύρωστο, μέσης ανάπτυξης, με σφιχτό άσπρο και λείο κεφάλι, του οποίου η διάμετρος είναι περίπου 20 εκατοστά.

Κουνουπίδι Erfurter

Πρώιμη ποικιλία 70-80 ημερών με εξαιρετικής ποιότητος κεφάλι για παραγωγή αρχές φθινοπώρου. Ανθεκτική στη ζέστη.

Κουνουπίδι Snowball Y

Mεσοόψιμη ποικιλία 75 ημερών από τη μεταφύτευση. Το φυτό είναι εύρωστο με πλούσια βλάστηση που δίνει κεφάλι μεγάλο, καλής ποιότητος του οποίου η διάμετρος είναι περίπου 20 εκατοστά.

Θρεπτική αξία

Το κουνουπίδι είναι μία τροφή χαμηλή σε λιπαρά, αλλά πλούσια σε φυτικές ίνες, φυλλικό οξύ, νερό και βιταμίνη C.
Το κουνουπίδι, περιέχει μία σειρά από φυτοχημικά, κοινά στην οικογένεια του λάχανου, που μπορεί να ωφελούν τον ανθρώπινο οργανισμό.

• Σουλφοραφάνη: Ουσία που απελευθερώνεται όταν κόβουμε ή μασάμε το κουνουπίδι. Ίσως να δρα προστατευτικά έναντι του καρκίνου
• Γλυκοζινολικές ενώσεις
• Καροτινοειδή
• Indole-3-carbinol, ένα χημικό που ενισχύει την επιδιόρθωση του DNA και δρα ως ανταγωνιστής οιστρογόνων, καθυστερώντας την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων
Θα πρέπει όμως να γνωρίζετε ότι το βράσιμο, μειώνει τα επίπεδα αυτών των ουσιών.
• Βράσιμο 5 λεπτών, τις μειώνει κατά 20% με 30%.
• Βράσιμο 10 λεπτών, τις μειώνει κατά 40% με 50%.
• Βράσιμο 30 λεπτών, τις μειώνει κατά 75%.
• Το μαγείρεμα όμως του κουνουπιδιού στον ατμό ή σε φούρνο μικροκυμάτων, δε μειώνει σημαντικά την περιεκτικότητα των ουσιών.

Ασθένειες – Εχθροί κουνουπιδιού

Συχνό πρόβλημα είναι η αντιμετώπιση των εχθρών και ασθενειών που μπορεί να προσβάλλουν τα φυτά, όπως:

• Αγρότιδες ή Καραφατμέ ή Κοφτοσκούληκα / Agrotis segetum, Agrotis ypsilon
• Αλευρώδης / Bemisia tabaci
• Αλευρώδης των θερμοκηπίων / Trialeurodes vaporariorum
• Αφίδες Λαχανικών / Aphis gossypii, Aphis fabae, Myzus persicae, Aulacorthum solani, Macrosiphum euphorbiae, Brevicoryne brassicae
• Γρυλλοτάλπα ή Κρεμμυδοφάγος ή Κολοκυθοκόφτης ή Πρασάγγουρας / Gryllotalpa gryllotalpa
• Κάμπιες Λεπιδοπτέρων / Pieris brassicae, Mamestra brassicae, Plutella maculipennis, Trichoplusia ni
• Κοινός Τετράνυχος (κίτρινος) / Tetranychus spp.

Συμβουλές

Μετά το σχηματισμό της ανθοκεφαλής, σε ποικιλίες που τα φύλλα τους δεν την καλύπτουν αρκετά, χρειάζεται δέσιμο των φύλλων πάνω από την ανθοκεφαλή για προστασία από παγετούς και κυρίως από τον ήλιο που αλλοιώνει το λευκό χρώμα.
Το στερέωμα των φύλλων γίνεται με λάστιχο.

Υπάρχουν ποικιλίες και υβρίδια που τα εξωτερικά τους φύλλα αναδιπλώνονται προς τα μέσα και καλύπτουν μόνα τους την ανθοκεφαλή.

Πηγές

• 1. Βικιπαίδεια
• 2. Καλλιεργώ! – Άρθρα, συμβουλές, οδηγίες
• 3. Κέντρο Εφαρμογών Βιωσιμότητας
• 4. AgroNews