Γιασεμί ή ίασμος (Jasminum)

Πηγές:
1. Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
2.Πηγή:Καλλιεργώ! – Άρθρα, συμβουλές, οδηγίες
3.Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας

Εισαγωγή

Το γιασεμί ή όπως αλλιώς λέγεται ίασμος καλλιεργείται για τα άνθη του που περιέχουν ένα εκλεκτής ποιότητας αιθέριο έλαιο το «γιασιμέλαιο» που χρησιμοποιείται ευρύτατα στην αρωματοποιία.
Οι ακριβής χώρα της καταγωγής του δεν είναι γνωστή.
Πιθανό να είναι ιθαγενές των νοτίων προπόδων των Ιμαλάϊων γιατί από αμνημόνευτων χρόνων τα άνθη του χρησιμοποιούνταν στην Ινδία τόσο στις θρησκευτικές τελετές, όσο και στον αρωματισμό διαφόρων αλοιφών.
Η κυριότερες χώρες όπου καλλιεργείται το γιασεμί είναι το Μαρόκο και η Αίγυπτος και σε μικρή κλίμακα η Γαλλία και η Ιταλία

Ταξινόμηση – περιγραφή του φυτού

Το γιασεμί ανήκει στην οικογένεια των ελαιωδών (Oleraceae) και το γένος Jasminum grandiflorum . (γιασεμί το μεγανθές).
Είναι θάμνος κλιματώδης με κλαδιά (βλαστούς) που αποκλίνουν προς τα κάτω, γωνιώδη και σχεδόν λεία.
Έχει φύλλα αντίθετα σύνθετα με 5-7 φυλλάρια, που είναι ελλειψοειδή-στρογγυλά ή ωοειδή.
Τα άνθη του είναι ευοσμότατα εσωτερικώς άσπρα και εξωτερικώς ελαφρώς κοκκινωπά.
Η καλύτερη ποικιλία για την Ελλάδα είναι το Χιώτικο γιασεμί. Εκτός από το παραπάνω είδος υπάρχουν και άλλα λιγότερο γνωστά,

Μερικά από τα γνωστότερα είδη γιασεμιού είναι:
Ίασμος ο θαμνώδης ( Jasminum fruticans).
Ίασμος ο φαρμακευτικός (Jasminum officinale).
Ίασμος ο ταπεινός (Jasminum humile).
Ίασμος ο μεγανθής (Jasminum grandiflorum).
Ίασμος ο αραβικός (Μπουγαρίνι ή φούλι) ( Jasminum sambac – Ίασμος το σαμπάκ).
Ίασμος ο γυμνανθής (Jasminum nudiflorum)
Ίασμος ο καμψίφυλλος (Jasminum revolutum)
Ίασμος ο πολυανθής (Jasminum polyanthum).
Ίασμος ο ευοσμότατος (Jasminum odoratissimum).
Ίασμος ο στιλπνός (Jasminum nitidum).

Εδαφοκλιματικές συνθήκες

Το γιασεμί ευδοκιμεί σε περιοχές με ήπιο και θερμό κλίμα στις οποίες η θερμοκρασία δεν πέφτει κάτω από το μηδέν.
Αν και το υπόγειο τμήμα του (ρίζα) καθώς και η ξυλοποιημένοι βλαστοί αντέχουν σε θερμοκρασίες – 5°C, οι τρυφεροί βλαστοί παθαίνουν ζημιές κι όταν ακόμα η θερμοκρασία πλησιάζει το μηδέν. Μεγάλες επίσης ζημιές παθαίνει το γιασεμί από τους παγετούς την άνοιξη.

Έτσι η εκλογή της κατάλληλης περιοχής όπου θα καλλιεργηθεί το γιασεμί πρέπει να γίνει με πολύ προσοχή γιατί αλλιώς η καλλιέργεια του είναι επισφαλής και ασύμφορος. Σαν κατάλληλες περιοχές της πατρίδας μας θεωρούνται πολλές νησιωτικές καθώς και παραθαλάσσιες της Νοτιοδυτικής Πελοποννήσου και της Χαλκιδικής.

Το γιασεμί μπορεί να καλλιεργηθεί και σε λίγο ψυχρές περιοχές όπως γίνεται στη Γαλλία με την προϋπόθεση ότι τα φυτά θα σκεπάζονται με χώμα τον χειμώνα ώστε να προφυλάσσονται από το κρύο.
Την άνοιξη το χώμα αυτό απομακρύνεται. Πάντως στις ψυχρές περιοχές η καλλιέργεια του γιασεμιού έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής λουλουδιών αλλά και την υποβάθμιση της ποιότητας του αιθέριου ελαίου.
Ως προς τα εδάφη το γιασεμί μπορεί να καλλιεργηθεί σ’ οποιονδήποτε τύπο (εκτός από τα αργιλικά βαριά ή αμμώδη πολύ ελαφρά). Τα πιο κατάλληλα όμως είναι τα μέσης συστάσεως διαπερατά επειδή το γιασεμί είναι ποτιστική καλλιέργεια τα χωράφια πρέπει να ποτίζονται καλά.

Πολλαπλασιασμός

Το γιασεμί πολλαπλασιάζετε με τους εξής τρόπους:

Μοσχεύματα.

Αυτά είναι τμήματα ετησίων βλαστών που έχουν μήκος 30 περίπου εκατοστά. Η φύτευση γίνεται σε άμμο ή μείγμα άμμου και κοπριάς (1:1) σε αποστάσεις 10:10 εκατοστά περίπου. Ως προς την εποχή φυτεύσεως η καλύτερη είναι ενωρίς το φθινόπωρο (Σεπτέμβριο) ή αργά την άνοιξη (Μάρτιο-Απρίλιο), όταν φυτεύονται στο ύπαιθρο, ενώ όλο το χρόνο όταν φυτεύονται σε θερμοκήπια με ελεγχόμενη θερμοκρασία. Το ποσοστό επιτυχίας είναι μικρό γι’ αυτό ο καλύτερος τρόπος είναι με υδρονέφωση που γίνεται σε ειδικά θερμοκήπια.

Ο χρόνος που απαιτείται για ριζοβολία στο ύπαιθρο είναι 3-4 μήνες ενώ στο απλό θερμοκήπιο 2-3 μήνες και στην υδρονέφωση 1,5-2 μήνες.

Με καταβολάδες.

Το ποσοστό ριζοβολίας με τις καταβολάδες είναι μεγάλο (80-90%). Ο τρόπος όμως αυτός παρουσιάζει δυσκολίες, γιατί δεν βρίσκονται εύκολα βλαστοί με μεγάλο μήκος που να γίνονται καταβολάδες. Η καλύτερη εποχή για τη φύτευση των καταβολάδων είναι το τέλος του χειμώνα με αρχές ανοίξεως (Φεβρουάριος- Μάρτιος).

Με εμβολιασμό.

Σε λίγες περιπτώσεις το γιασεμί πολλαπλασιάζεται με εμβολιασμό. Σαν υποκείμενα χρησιμοποιούνται άγρια είδη που αντέχουν στο κρύο, ενώ εμβόλια από αυτά που παράγουν καλό αιθέριο έλαιο. Ο εμβολιασμός γίνεται νωρίς το φθινόπωρο και αργά την άνοιξη με ενοφθαλμισμό.

Εποχή και τρόπος φυτεύσεως

Τα έρριζα μοσχεύματα φυτεύονται στο χωράφι φθινόπωρο (Νοέμβριος) ή την άνοιξη (Φεβρουάριο – Μάρτιο).
Η φύτευση γίνεται σε γραμμές και μέσα σε μικρούς λάκκους.
Οι αποστάσεις είναι μεταξύ των γραμμών είναι 1,5 – 2 μ. και στις γραμμές 1-1,5 μ.
Έτσι ο αριθμός των φυτών στο στρέμμα είναι περίπου 500.

Διάρκεια καλλιέργειας

Το γιασεμί όταν καλλιεργείται σε καλές συνθήκες διατηρείται 15-20 χρόνια στο ίδιο χωράφι.
Η παραγωγή των λουλουδιών αρχίζει από τον πρώτο χρόνο της φύτευσης. Είναι όμως πολύ μικρή.
Η πλήρης παραγωγή αρχίζει από το τρίτο χρόνο.

Καλλιεργητικές φροντίδες

Από τις σπουδαιότερες εργασίες είναι η προετοιμασία του χωραφιού που πρέπει να είναι με επιμέλεια ώστε να ισοπεδωθεί και να απαλλαγεί από τι ρίζες των άλλων θάμνων ή δέντρων. Πριν από τη φύτευση γίνεται ένα βαθύ όργωμα και δισκοσβάρνισμα.

Σοβαρή επίσης εργασία είναι η καταπολέμηση των ζιζανίων που γίνεται με φρέζα ή με ζιζανιοκτόνα.
Άλλες εργασίες είναι η λίπανση, το πότισμα και το κλάδεμα.
Για την λίπανση χρησιμοποιούμε 30-40 κιλά φωσφορικής αμμωνίας και 10 κιλά κάλι που τα ρίχνουμε στο χωράφι κάθε φθινόπωρο (Νοέμβριο).
Το πότισμα πρέπει να γίνεται σε κανονικά διαστήματα (10 – 15 ημέρες) με κανονική ποσότητα νερού.
Το κλάδεμα είναι απαραίτητο να γίνεται κάθε χρόνο ώστε να διατηρούνται τα φυτά σε καλά κατάσταση και να ανθοφορούν.
Υπάρχουν διάφορα συστήματα κλαδεύματος, το πιο εύχρηστο είναι το μικτό, κατά το οποίο αφήνονται κλαδιά τόσο στη βάση των φυτών όσο και στα ανώτερα τμήματα αυτού.
Με τον τρόπο αυτό αυξάνει η παραγωγή λουλουδιών.
Η καλύτερη εποχή κλαδεύματος είναι η άνοιξη (Μάρτιος) οπότε έχουν σχεδόν περάσει οι κίνδυνοι από τους παγετούς.

Συλλογή και απόδοση

Η συλλογή είναι η πιο δαπανηρή δουλειά γιατί χρειάζονται πολλά ημερομίσθια.
Πρέπει να αρχίζει πολύ νωρίς το πρωί (4 π.μ.) και να σταματά στις 10 π.μ..
Η συλλογή είναι εύκολή και μπορεί να γίνει με γυναίκες, παιδιά ή και ηλικιωμένους.
Κάθε εργάτης μπορεί να μαζέψει την ημέρα 2-4 κιλά λουλούδια που τα βάζει μέσα σε καλάθια.
Ένα κιλό περιέχει 10.000 περίπου λουλούδια.
Η συλλογή αρχίζει στα μέσα Ιουνίου και διαρκεί μέχρι τον Οκτώβριο ή και Νοέμβριο.

Ασθένειες – ζωικοί εχθροί

Το γιασεμί προσβάλλεται από πολλούς και ποικίλους εχθρούς και ασθένειές.
Συνήθως οι προσβολές αυτές καθ’αυτές  από τους εχθρούς και τις  ασθένειες δεν είναι τόσο  σημαντικές όσο είναι οι οι δευτερογενείς μολύνσεις που προκαλούνται οι όποιες είναι και πιο επικίνδυνες.Οι τελευταίες  είναι σε θέση να αφανίσουν εντελώς τα φυτό.
Στην περίπτωση που οι προσβολής περιορίζονται στο υπέργειο τίμημα και ανάλογα με την έκταση  μπορεί να χρειαστεί να γίνει κλάδεμα ανανέωσης της κώμης.
Αν οι προσβολές  έχουν  μικρότερη έκταση τότε γίνεται χρήση των κατάλληλων και κάθε περίπτωση φαρμάκων που θα καταστείλουν την ανάπτυξη και θα καταπολεμήσουν αποτελεσματικά τον παθογόνο οργανισμό.
Από τους ζωικούς εχθρούς του Γιασεμιού οι σπουδαιότεροι είναι οι Αφίδες και οι Ψώρες ( τα κοκοειδή ) ,οι Θρίπες ,οι Νηματώδεις ,και τα Ακάρεα.
Καταπολεμούνται με τα αντίστοιχα φυτοφάρμακα ,  για τα οποία πρέπει να τηρούνται οι απαραίτητες προφυλάξεις και να ακολουθούνται σχολαστικά οι οδηγίες χρήσεως των φαρμακων.