Εχθροί φυτών

Κατηγορίες φυσικών εχθρών

• παρασιτοειδή: αναπτύσσονται συνήθως εσωτερικά του ξενιστή-εχθρού με την  τοποθέτηση  αυγών  στο  εσωτερικό  του  εντόμου-εχθρού.  Τα ενήλικα που εκκολάπτονται  τρέφονται από το ξενιστή τον οποίο και σκοτώνουν.
• παθογόνα: μικροοργανισμοί (π.χ βακτήρια, μύκητες, ιοί) σκοτώνουν το ξενιστή π.χ Βάκιλλος εναντίον διαφόρων προνύμφων (σκουληκιών).
• άρπαγες: σκοτώνουν και τρέφονται από τον ξενιστή. Διάφορα στάδια ανάπτυξης των  άρπαγων  μπορούν  να  συμβάλουν  στον  έλεγχο  των εχθρών.

---

Ακάρεα

Γενικά μορφολογικά χαρακτηριστικά

• μοιάζουν με πολύ μικρές αράχνες
• μεγέθη περίπου 5mm (σχεδόν αόρατα με γυμνό μάτι)
• σχήμα: σφαιρικό, ελλειψοειδές, ρομβοειδές ή σκωλικόμορφο
• φέρουν 4 ζεύγη ποδών εκτός από οικ. Eriophyidae που φέρουν 2 ζεύγη ποδών (έντομα 3 ζεύγη ποδών)

Κατηγορίες ακαρέων (τρόπος διατροφής)

• Φυτοφάγα/Φυτοπαράσιτα: ζουν/τρέφονται   σε   βάρος καλλιεργούμενων φυτών και ζιζανίων, προσβάλουν το υπέργειο (π.χ φύλλα) και υπόγειο (π.χ ρίζες, βολβοί) μέρος των φυτών
• Αρπακτικά: ζουν/τρέφονται σε βάρος άλλων ζωικών οργανισμών π.χ άλλων ακάρεων, εντόμων και των αυγών τους. Σημαντική κατηγόρια για τη βιολογική καλλιέργεια (φυσικοί εχθροί-άρπαγες)
• Σαπροφάγα: τρέφονται από οργανικά υπολείμματα
• Ζωικά παράσιτα: παράσιτα ζώων και ανθρώπων π.χ τσιμπούρια

Άμεσες ζημιές

• μυζούν φυτικούς χυμούς από τα φυτά
• ζημιές μηχανικής φύσεως
• ζημιές από εγχεόμενες ουσίες κατά τη διατροφή στους φυτικούς ιστούς

στο (α) υπέργειο μέρος π.χ μικρές στοές στα στελέχη βολβοειδών (π.χ

Phyzoghyphus  spp.,  Tyrophagus  spp.)  και  (β)  υπόγειο  μέρος  π.χ  σε

βολβούς και ρίζες (π.χ Phyzoghyphus spp.)

Έμμεσες ζημιές

μετάδοση παθογόνων (Οικ. Eryiophyidae)

–   ιώσεων (μέσω διατροφής)

–   μύκητες και βακτήρια (κυρίως μηχανική μεταφορά)

Σημαντικά  φυτοφάγα  ακάρεα

Tetranychusurticae (κοινώς τετράνυχος)

Panonychusulmi (κόκκινος τετράνυχος μηλιάς)

Panonychus citri (τετράνυχος των εσπεριδοειδών)

Ακάρεα-Οικογένεια Eriophyidae(ερινιώσεις)

Aculops lycopersici (μπρούτζινη ακαριώση της ντομάτας)

Phyllocoptrutaoleivora  (σκωριώδης αράχνη ή ραστ-μάιτ)

---

Δίπτερα έντομα

μερικά παραδείγματα…

• μεσογειακή μύγα (Ceratitis capitata)
• δάκος ελιάς (Bactrocera oleae)
• κηκιδόμυγα βλαστού ελιάς (Resseliellaoleisuga)

Μεσογειακή μύγα (Ceratitis capitata)

• μικρή μύγα, μοιάζει με την οικιακή μύγα (μικρότερη)
• πολυφάγο έντομο, τεράστιες καταστροφές , προσβάλει σχεδόν όλα τα φρούτα π.χ εσπεριδοειδή, πυρηνόκαρπα και γιγαρτόκαρπα
• στάδια ανάπτυξης: αυγό, προνύμφες (σκουλήκια), νύμφη, ενήλικο (τέλειο)
• πολλές γενεές/έτος, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και διαθέσιμους ξενιστές
• περιορισμένη παρουσία – μονό στις ιδιαίτερα ψυχρές περιόδους του χειμώνα

Δάκος ελιάς (Bactrocera oleae)

• ο σημαντικότερος εχθρός της ελιάς
• ενήλικο μικρή μύγα
• στάδια ανάπτυξης: αυγό, προνύμφη (σκουλήκι), νύμφη, ενήλικο (τέλειο)
• 3-5 γενεές/έτος
• οι προνύμφες (σκουλήκια) τρέφονται αποκλειστικά με τον καρπό της ελιάς (μονοφάγο)
• προσβάλει κυρίως τις αρδευόμενες επιτραπέζιες ποικιλίες π.χ μανζαλίνο αλλά και τις ξηρικές – παραγωγής λαδιού ποικιλίες
• ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση της παραγωγής (καρπών και λαδιού)

Κηκιδόμυγα βλαστού ελιάς (Resseliellaoleisuga)

Ενήλικο: μικρή μύγα

Συμπτώματα

• τοποθετεί τα αυγά σε ομάδες σε τραύματα και σχισμές του φλοιού των κλαδίσκων (π.χ από κλαδέματα)
• τα αυγά έχουν χαρακτηριστικό πορτοκαλί χρώμα
• οι προσβεβλημένοι κλαδίσκοι παρουσιάζουν καχεξία και τελικά ξεραίνονται
• οι καρποί μαραίνονται και πέφτουν πρόωρα

---

Λεπιδόπτερα

μερικά παραδείγματα…

• υπονομευτής της ντομάτας
• πυρηνοτρίτης
• καρπόκαψα μηλοειδών
• ευδεμίδα αμπελιού

Γενικά χαρακτηριστικά

• ενήλικο έντομο – πεταλούδα
• ζημιά από τις προνύμφες (σκουλήκια)
• ζημιές λόγω διατροφής σε φύλλωμα, καρπούς, βλαστούς, ρίζες σε π.χ αμπέλια, λαχανικά, φρουτόδεντρα κ.α
• στάδια ανάπτυξής: αυγά (μεμονωμένα ή σε ομάδες), προνύμφες (ξεκινούν αμέσως να τρέφονται, μόνες τους ή σε ομάδες), νύμφες, ενήλικα (πεταλούδές)

Tuta absoluta (υπονομευτής της τομάτας)

• προσβάλει κυρίως τη ντομάτα (φύλλα,καρποί) και λιγότερο φύλλωμα άλλων σολανοειδών π.χ πατάτα, μελιτζάνα, πιπεριά
• στάδια ανάπτυξης: αυγό, λάρβες (σκουλήκια)-διαφόρων σταδίων, νύμφη ενήλικο –μικρολεπιδόπτερο (πεταλούδα)
• ζημιές από τα ανήλικα στάδια –σκουλήκια
• ορύσσουν στοές στους καρπούς (ώριμους και μη) και στα φύλλα που στα αρχικά στάδια είναι δυσδιάκριτα
• έντονες προσβολές προκαλούν ολική καταστροφή του φυλλώματος

Πυρηνοτρίτης (Prays oleae)

• ενήλικο πεταλούδα
• στάδια ανάπτυξης: αυγά- προνύμφες διαφόρων σταδίων, νύμφη, ενήλικο –μικρολεπιδόπτερο (πεταλούδα)
• ζημιά από το σκουλήκι (προνύμφη)
• 3 γενεές: ανάλογα με το φυτικό μέρος που προσβάλει: φύλλα, άνθη, καρποί

Καρπόκαψα μηλοειδών  (Cydia pomonella)

• ενήλικο-γκρίζα πεταλούδα μετρίου μεγέθους
• συνήθως 3 γενεές/έτος
• προσβάλει καρπούς μηλιάς, αχλαδιάς, κυδωνιάς, καρυδιάς
• στάδια ανάπτυξής: αυγό, προνύμφη (σκουλήκι), νύμφη, ενήλικο
• ζημιά: προσβολές καρπών από το σκουλήκι (προνύμφη) ρόδινου κυρίως χρώματος-κατευθύνεται στο εσωτερικό δημιουργώντας στοά
• απομάκρυνση αποχωρημάτων από τη στοά (παρουσία εντόμου)
• οι προσβλημένοι καρποί πέφτουν στο έδαφος

Ευδεμίδα της αμπέλου (Lobesia botrana)

• ο σημαντικότερος εχθρός του αμπελιού
• ενήλικο-γκρίζα πεταλούδα μετρίου μεγέθους
• συνήθως 3-4 γενεές/έτος
• προσβάλει μόνο αμπέλι (άνθη, καρπούς)
• στάδια ανάπτυξης: αυγό, προνύμφη (σκουλήκι), νύμφη, ενήλικο (πεταλούδα)
• ζημιά: το σκουλήκι (1η γενεά) προσβάλει τα άνθη και τα συνδέει με μεταξένιους ιστούς. Οι προνύμφες των επόμενων γενεών προσβάλουν ανώριμους και ώριμους καρπούς
• δευτερογενείς προσβολές από μύκητες στις προσβεβλημένες ρόγες -εξάπλωση και σε υγιείς

---

Θρίπες

• διαφορά είδη θρίπων π.χ Frankliniella occidentalis (κηπευτικά)
• προσβάλουν διάφορα είδη κηπευτικών π.χ ντομάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, λαχανικών π.χ μαρούλια, φρουτόδεντρων, αμπέλι κ.α
• παρουσία άνοιξη- καλοκαίρι, ολόχρονα σε θερμοκήπια
• πολύ μικρά στενόμακρα έντομα
• ενήλικο έχει φτερά, ανήλικα στάδια ανάπτυξης χωρίς φτερά

Ζημιές και συμπτώματα

• βρίσκονται κυρίως την κάτω επιφάνεια των φύλλων
• ζημιά από τα ανήλικα στάδια και το ενήλικο έντομο
• προσβάλουν φύλλα και καρπούς
• στους καρπούς δημιουργούν εσχάρωση και παραμόρφωση
• μετάδοση ιώσεων
• χαρακτηριστικά συμπτώματα -ασημόγκριζος ή αργυρόχρος μεταχρωματισμός

---

Αλευρώδεις

• ενήλικο – μικροσκοπικό έντομο με άσπρα φτερά
• ανήλικα στάδια: προνύμφες (διαφόρων σταδίων) με ωοειδές σχήμα
• διάφορα είδη αλευρωδών προσβάλουν π.χ κηπευτικά (ντομάτες, μελιτζάνες και πιπεριές), εσπεριδοειδή, καλλωπιστικά κ.α
• προσβάλουν κυρίως φύλλα και λιγότερο καρπούς
• απομυζούν φυτικούς χυμούς (ενήλικα και διάφορα νυμφικά στάδια)
• χλωρωτικά φύλλα με τελική ξήρανση φυτού
• ανάπτυξη μυκήτων καπνιάς
• μετάδοση σημαντικών ιώσεων

Εριώδης αλευρώδης

• προσβάλει τα εσπεριδοειδή
• ενήλικο – μικρό άσπρο έντομο με φτερά
• χαρακτηριστική κυκλική τοποθέτηση των αυγών
• στάδια ανάπτυξής: αυγό, προνύμφες διαφόρων σταδίων, ενήλικο

Συμπτώματα

• προσβάλει την κάτω επιφάνεια των φύλλων
• οι αρχικές προσβολές εντοπίζονται στη τρυφερή και νεαρή βλάστηση
• σε έντονες προσβολές προσβάλει όλη τη βλάστηση
• παράγει κηρώδη εκκρίματα και μελιτώδη απεκκρίματα (προνύμφες και ενήλικα)
• αφαίρεση θρεπτικών ουσιών από τα φυτικά μέρη που προσβάλλει
• ευνοείται η ανάπτυξη μυκήτων καπνιάς σε φύλλα και καρπούς
• μείωση εμπορικής αξίας προϊόντων

---

Αφίδες (ψώρες)

• μικρά έντομα με ωοειδές σχήμα με ή χωρίς φτερά
• ποικιλία χρωμάτων πράσινο, κίτρινο, μαύρο ή σκούρο χρώμα
• διάφορα είδη προσβάλουν μεγάλη ποικιλία φυτών και δέντρων
• στάδια ανάπτυξης: ανήλικα στάδια μορφολογικά όμοια με τα ενήλικα

Συμπτώματα

• εμφανίζονται κατά ομάδες κυρίως αρχές άνοιξης
• αρχικές προσβολές σε τρυφερά φύλλα και βλαστούς
• απομυζούν φυτικούς χυμούς (ανήλικα και ενήλικα έντομα)
• συστροφή τρυφερών βλαστών και φύλλων
• καχεκτικά δέντρα/φυτά με μειωμένη παραγωγή και πιθανή φυλλόπτωση
• παρουσία μελιτωμάτων (καπνιά) σε καρπούς, βλαστούς και φύλλα
• παρουσία μυρμηγκιών στα προσβεβλημένα φυτικά μέρη
• μετάδοση ιώσεων

---

Ξυλοφάγα έντομα

Ενήλικα έντομα: κολεόπτερα (σκολήτες) και λεπιδόπτερα

Προνύμφες (σκουλήκια) ορύσσουν στοές στο ξύλο και το φλοιό

Προσβάλουν τον κορμό, βραχίονες, κλάδους και κλαδίσκους εξασθενημένων αλλά και υγιών δέντρων

Συμπτώματα: Εξασθένηση και ξήρανση προσβεβλημένων κλάδων και ολόκληρου του δέντρου

---

Κοκκοειδή

• Λεκάνιο (ελιάς)
• Παρλατόρια
• Κόκκινη ψώρα (εσπεριδοειδών)

Δυο σημαντικά κοκκοειδή που προσβάλουν την ελιά: Λεκάνιο και Παρλατόρια

Το ενήλικο θηλυκό προστατεύεται κάτω απλό το κέλυφος (ασπίδιο)

Λεκάνιο(Saissetiaoleae)

Το ασπίδιο θηλυκού έχει σκούρο χρώμα και χαρακτηριστικό ανάγλυφο

Συμπτώματα

• προσβάλει κλαδίσκους, τρυφερούς βλαστούς και φύλλα
• απομυζά χυμούς από τα προσβεβλημένα μέρη με αποτέλεσμα την εξασθένηση των δένδρων
• απεκκρίνουν μελιτώδη εκκρίματα τα οποία ευνοούν την ανάπτυξη των μυκήτων της καπνιάς- μαύρισμα φύλλων
• σε σοβαρές προσβολές προκαλεί εξασθένηση των δέντρων και φυλλόπτωση

Παρλατόρια (Parlatoria oleae)

Συμπτώματα

• προσβάλει κλαδίσκους, φύλλα και καρπό
• στους καρπούς δημιουργούνται σκοτεινόχρωμες κηλίδες (πράσινος καρπός)
• μείωση εμπορικής αξίας καρπού
• σε σοβαρές προσβολές προκαλεί εξασθένηση των κλάδων όπου και ξεραίνονται

Συμπτώματα

• προσβάλει κλαδίσκους, φύλλα και καρπό
• στους καρπούς δημιουργούνται σκοτεινόχρωμες κηλίδες (πράσινος καρπός)
• μείωση εμπορικής αξίας καρπού
• σε σοβαρές προσβολές προκαλεί εξασθένηση των κλάδων όπου και ξεραίνονται

Κόκκινη ψώρα  (Aonidiella aurantii)

• ένας από τους σοβαρότερους εχθρούς των εσπεριδοειδών
• μόνο η νεαρή προνύμφη (έρπουσα) μπορεί να μετακινείται
• καλύπτεται σχεδόν σε όλα τα βιολογικά στάδια από ένα κηρώδες σκληρό κάλυμμα (ασπίδιο) στο θηλυκό έντομο
• το αρσενικό είναι ένα μικρό φτερωτό έντομο
• έχει συνήθως 4 γενεές το χρόνο

Ζημιά

• προσβάλει φύλλα, βλαστούς και καρπούς όλων των σταδίων
• αλλοίωση της εμφάνισης των καρπών είτε με την παρουσία τους είτε με τις κηλίδες που αφήνουν όταν απομακρυνθούν
• όταν η προσβολή είναι έντονη παρατηρείται εξασθένηση του δένδρου

---

Βαμβακάδα

• στάδια ανάπτυξης: αυγό-προνυμφιακά στάδια- ενήλικο (μοιάζει με πρασινοκίτρινο τζιτζικάκι)
• προσβάλει ανθοταξίες, κορυφές βλαστών, φυτικά μέρη
• προνύμφες και ενήλικα μυζούν χυμούς
• προνύμφες παράγουν  λευκό  κηρώδες  έκκριμα  (βαμβακάδα)  όπου καλύπτει το σώμα τους και τα προσβεβλημένα μέρη
• εμποδίζεται η  άνθηση,  πτώση  ανθοταξιών,  ανθών  και  μείωση καρπόδεσης
• πολύ υψηλές θερμοκρασίες αναστέλλουν την ανάπτυξη της

---

Ψευδόκοκκοι

• στάδια ανάπτυξης: αυγό- προνύμφη (διάφορα στάδια)-ενήλικο
• ενήλικα (θηλυκά): έχουν στρογγυλό ή ωοειδές σχήμα και το σώμα τους καλύπτεται με κηρώδες έκκριμα που μοιάζει με βαμβακάδα
• ανήλικα: μαλακά με ωοειδές κυρίως χρώμα, έχουν πόδια (έρπουσες μορφές)
• σχεδόν όλα τα σταδία παράγουν μελιτώδη απεκκρίματα

Συμπτώματα

• προσβάλλουν αρχικά νεαρά και τρυφερά μέρη
• σε προχωρημένο στάδιο προσβολής προσβάλουν όλα τα μέρη φύλλα, βλαστούς, κλάδους και καρπούς
• παράγουν άφθονα μελιτώματα και αναπτύσσονται οι μύκητες της καπνιάς σε καρπούς και φύλλα
• αρχικές προσβολές παρατηρούνται συνήθως στους κάλυκες και σημείο επαφής μεταξύ καρπών
• προκαλείται εξασθένηση των δένδρων
• μετάδοση του ιού GRLaVστα αμπέλια