Εισαγωγή

Η τομάτα (Lycopersicum esculentum) ανήκει στην οικογένεια Solanaceae. Στην ίδια οικογένεια ανήκουν οι πιπεριές και οι μελιτζάνες. Η τομάτα κατάγεται από την τροπική Αμερική (Περού, Ισημερινό) όπου υπάρχουν πολλά αυτοφυή είδη. Στην Ευρώπη άρχισε να καλλιεργείται από τα τέλη του 18ου αιώνα και στην Ελλάδα από το 1918. Το χρώμα του καρπού είναι συνήθως κόκκινο, υπάρχουν όμως και ποικιλίες που έχουν χρώμα πορτοκαλί, κίτρινο, ροζ ή λευκό. Το κόκκινο χρώμα οφείλεται στο καροτινοειδές Λυκοπίνιο (είναι η κύρια χρωστική ουσία της τομάτας) ενώ το πορτοκαλί στο β-καροτίνιο (προβιταμίνη Α). Σε μικρότερες ποσότητες υπάρχουν επίσης άλλα καροτινοειδή και ξανθοφύλλες. Το λυκοπίνιο δε χρειάζεται φως για να σχηματισθεί. Οι καρποί μετά τη συγκομιδή κοκκινίζουν και στο σκοτάδι. Θερμοκρασίες άνω των 32 βαθμών Κελσίου εμποδίζουν τη σύνθεση λυκοπινίου, όχι όμως του β-καροτινίου, γι’ αυτό και όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες οι καρποί δεν έχουν βαθύ κόκκινο χρώμα αλλά πορτοκαλί.

Πότε σπέρνουμε τομάτες

Αν σκοπεύετε να ξεκινήσετε τις τομάτες σε σπορείο, φυτέψτε τους σπόρους τομάτας 6 με 8 εβδομάδες πριν τα τελευταία κρύα. Πρακτικά για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει μέσα Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου. Επειδή όμως η τομάτα αγαπά τη ζέστη, φροντίστε ώστε το μέρος που θα βάλετε το σπορείο να είναι ζεστό. Δεν έχει κανένα νόημα το μέρος που θα βάλετε το σπορείο να έχει τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Αν σπείρετε τις τομάτες απευθείας στο χώμα, η καλύτερη περίοδος είναι τα τέλη Μαρτίου με τέλη Απριλίου. Για να έχετε συνεχή παραγωγή από τομάτες, φροντίστε να μην τις σπείρετε όλες μαζί. Φροντίστε να σπείρετε τις τομάτες με διαφορά 2 εβδομάδων.

Ξεκινώντας τις τομάτες από σπόρους

Μπορείτε να ξεκινήσετε τις δικές σας τομάτες από σπόρους που θα φυτέψετε σε σπορείο ή απευθείας στο χώμα. Φυτέψτε τους σπόρους σε βάθος από 1 έως 1,5 εκατοστά περίπου. Και στις δύο περιπτώσεις το χώμα θα πρέπει να είναι εμπλουτισμένο με θρεπτικά συστατικά, π.χ. κομπόστ ή χωνεμένη κοπριά. Σπείρετε 6 με 7 σπόρους σε κάθε θέση και ποτίζετε κάθε 3 με 4 ημέρες. Μη ρίξετε τους όλους τους σπόρους στο ίδιο σημείο. Απλώστε τους ώστε να έχουν απόσταση ο ένας από τον άλλο. Οι τοματιές θέλουν φως. Πολύ φως για να αναπτυχθούν. Αν βάλατε τους σπόρους σε σπορείο με τεχνητό φωτισμό (λάμπες), θα πρέπει να φροντίσετε ώστε να έχουν πολύ και δυνατό φως. Αν φυτέψατε τους σπόρους τομάτας απευθείας στο χώμα, το μέρος θα πρέπει να το βλέπει ο ήλιος σχεδόν όλη την ημέρα. Το άριστο της βλαστικής ανάπτυξης παρατηρείται στους 20 με 25 βαθμούς Κελσίου. Η βλαστική ανάπτυξη είναι επίσης ταχύτερη όταν παρατηρείται διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα σε ημέρα και νύχτα μεταξύ 4 και 5 βαθμούς Κελσίου (θερμοπεριοδισμός). Όταν εμφανιστούν τα φυτάκια, θα πρέπει να τα αραιώσετε ώστε να μείνουν τα 3 πιο δυνατά ή λιγότερα σε κάθε θέση. Στις τομάτες δεν αρέσει η πολυκοσμία. Καθώς οι ντοματιές μεγαλώνουν, θα πρέπει να κουνιούνται. Να κουνιούνται; Ναι, θα πρέπει να τις χτυπά ένα ρεύμα αέρα για τουλάχιστον 10 με 15 λεπτά κάθε μέρα. Η κίνηση από τον αέρα, θα τις βοηθήσει να αναπτύξουν γερό στέλεχος. Όταν τα φυτά που αναπτύσσονται στο σπορείο, φτάσουν σε ύψος τα 8 με 10 εκατοστά και έχουν βγάλει 2 πραγματικά φύλλα, είναι έτοιμα για μεταφύτευση. Όταν μεταφυτεύετε τις ντοματιές από το σπορείο στον κήπο, φροντίστε να να τις θάψετε πιο βαθιά από ότι ήταν στο σπορείο. Καλύψτε με χώμα το μίσχο τους μέχρι και 1 με 2 εκατοστά κάτω από το τελευταίο φύλλο. Η τοματιά θα αναπτύξει ρίζες στο μέρος του μίσχου που είναι κάτω από το χώμα, ενώ το φυτό θα στηριχθεί καλύτερα.

Ξεκινώντας τις τομάτες από σπορόφυτα (Φυτά)

Μπορείτε επίσης να φυτέψετε στον κήπο σας έτοιμα σπορόφυτα τομάτας που θα αγοράσετε από το κοντινό γεωπονικό κατάστημα ή φυτώριο. Ανάλογα με το μικροκλίμα που επικρατεί στην περιοχή, η φύτευση των σπορόφυτων μπορεί να γίνει τέλη Μαρτίου με αρχές Απριλίου. Η θερμοκρασία του περιβάλλοντος, δεν πρέπει να είναι χαμηλότερη από 12 βαθμούς Κελσίου. Κάτω από τους 12 βαθμούς Κελσίου, το φυτό παθαίνει ζημιές σε όλα τα στάδια της ανάπτυξής του (φύτρωμα, ανάπτυξη, καρποφορία). Κατά την μεταφύτευση, φροντίστε να να τις θάψετε πιο βαθιά από ότι ήταν στη γλάστρα ή το σακούλι τους. Καλύψτε με χώμα το μίσχο τους μέχρι και 1 με 2 εκατοστά κάτω από το τελευταίο φύλλο. Η τοματιά θα αναπτύξει ρίζες στο μέρος του μίσχου που είναι κάτω από το χώμα, ενώ το φυτό θα στηριχθεί καλύτερα.

Τι έδαφος θέλουν οι τομάτες

Οι τομάτες θέλουν ένα έδαφος ζεστό και πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά. Το ανεκτό pH του εδάφους για καλλιέργεια τομάτας είναι 5,5 με 7,0. Το ιδανικό pH του εδάφους είναι: 6,0 με 6,8. Για πληροφορίες σχετικά με το pH, δείτε το άρθρο: Πληροφορίες για το pH του εδάφους. Οι John Teasdale και Aref Abdul-Baki από την Υπηρεσία Αγροτικής Υπηρεσίας του Τμήματος Αγροτικής Παραγωγής των ΗΠΑ, έχουν ένα αναπτύξει μία μέθοδο που αξιοποιεί το Βίκο τον άγριο (Hairy vetch – Vicia villosa). Χρησιμοποιούν αρχικά το κτηνοτροφικό φυτό Vicia villosa για να προετοιμάσουν το έδαφος που θα καλλιεργηθεί η τομάτα. Στη συνέχεια, αξιοποιούν το ίδιο φυτό για να δημιουργήσουν εδαφοκάλυψη γύρω από τις τομάτες. Ο Βίκος ο άγριος, καθώς αναπτύσσεται στο μέρος που στη συνέχεια σπέρνονται οι τομάτες, εμπλουτίζει το έδαφος με Άζωτο, Φώσφορο και Κάλιο, τα τρία βασικά στοιχεία που χρειάζονται τα φυτά. Ο Βίκος ο άγριος είναι ένα κτηνοτροφικό φυτό (χρησιμοποιείται για την παραγωγή ζωοτροφής). Άρα, μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε για να έχετε καλύτερη παραγωγή σε τομάτες και στη συνέχεια να ταΐσετε τα ζώα σας ή να φτιάξετε κομπόστ. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στη διεύθυνση: http://www.ars.usda.gov/is/np/SustainableTomatoes2007/SustainableTomatoes2007Intro.htm Μπορείτε να κατεβάσετε το σχετικό έντυπο σε μορφή αρχείου PDF από τη διεύθυνση: http://www.ars.usda.gov/is/np/SustainableTomatoes2007/TomatoPub.pdf

Λίπανση της τομάτας

Η σπουδαιότερη αντίδραση της τομάτας στη χορήγηση λιπασμάτων είναι η αύξηση της βλάστησης. Πιο συγκεκριμένα, το ύψος των φυτών, η φυλλική επιφάνεια και ο αριθμός των ανθέων (και καρπών) είναι πιο ευαίσθητα στην επίδραση του αζώτου.

Άζωτο

Μεγάλες αποδόσεις καρπών επιτυγχάνονται με σχετικά μεσαίες δόσεις αζώτου. (Αυτό ακριβώς κάνει ο Βίκος ο άγριος, εμπλουτίζει το χώμα με μεσαίες δόσεις αζώτου). Υπερβολική δόση αζώτου οδηγεί σε οψίμιση της ωρίμανσης, μειωμένη και κακής ποιότητας παραγωγή. Η χρησιμοποίηση αμμωνιακού αζώτου μειώνει την περιεκτικότητα σε κάλιο σε νεαρά σπορόφυτα και την περιεκτικότητα ώριμων φύλλων τομάτας σε Ca και Mg, πιθανότατα λόγω ανταγωνισμού, και αυξάνει το ποσοστό των καρπών που παρουσιάζουν συμπτώματα “ξηρής κορυφής (blossom end rot)”. Ένα πολύ καλό άρθρο για το Άζωτο και τα αζωτούχα λιπάσματα μπορείτε να βρείτε εδώ: http://fyta.createforumhosting.com/topic-t4741.html

Φωσφόρος

Η βλάστηση και η καρποφορία φυτών τομάτας μπορεί να περιορισθούν σε εδάφη ανεπαρκώς εφοδιασμένα με φωσφόρο. Ο φωσφόρος επιταχύνει την αύξηση του ριζικού συστήματος, γι’ αυτό τα νεαρά σπορόφυτα κατά τη μεταφύτευση θα πρέπει να είναι καλά εφοδιασμένα με φωσφόρο. Αν το χώμα έχει ήδη επαρκείς ποσότητες φωσφόρου, τότε η επιπλέον προσθήκη δεν έχει ορατά αποτελέσματα. Ένα πολύ καλό άρθρο για το Φώσφορο και τα φωσφορικά λιπάσματα μπορείτε να βρείτε εδώ: http://fyta.createforumhosting.com/topic-t4964.html

Κάλιο

Μέγιστη παραγωγή τομάτας μπορεί να επιτευχθεί με σχετικά μέσα επίπεδα καλίου. Είναι όμως γνωστό ότι χορήγηση καλίου μόνο για την επίτευξη μέγιστης παραγωγής έχει σαν αποτέλεσμα οι καρποί να είναι τουλάχιστον μέτριοι ποιοτικά (χρωματισμός – γεύση). Η αντίδραση των φυτών τομάτας στην προσθήκη καλίου είναι πιο έντονη στα αμμώδη και αμμοπηλώδη εδάφη και σχετικά μικρή στα εδάφη με μεγάλα αποθέματα ανταλλάξιμου καλίου. Το ύψος των φυτών και η παραγωγή μπορούν να αυξηθούν σημαντικά σε εδάφη με μικρή ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων, ενώ ουδεμία αντίδραση έχει παρατηρηθεί στη φυλλική επιφάνεια, τον αριθμό και το μέγεθος των καρπών (δηλαδή την παραγωγή), σε εδάφη εφοδιασμένα με εναλλακτικό κάλιο και μεγάλη ρυθμιστική ικανότητα. Η αυξημένη χορήγηση καλίου μειώνει το ποσοστό των “κούφιων” καρπών και των καρπών με ανομοιόμορφο χρωματισμό, καλυτερεύει το σχήμα και τη συνεκτικότητα των καρπών και αυξάνει την ολική οξύτητα του χυμού της τομάτας. Η περιεκτικότητα σε σάκχαρα και ολική οξύτητα του χυμού της τομάτας, είναι δυο βασικές παράμετροι που καθορίζουν τη γεύση της τομάτας. Ένα πολύ καλό άρθρο για το Κάλιο μπορείτε να βρείτε εδώ: http://fyta.createforumhosting.com/topic-t5231.html

Αποστάσεις σποράς της τομάτας

Η τομάτα σπέρνεται σε παράλληλες γραμμές. Έχουμε δύο αποστάσεις. Την απόσταση γραμμής από γραμμή και την απόσταση των φυτών επάνω στη γραμμή. Οι αποστάσεις γραμμής από γραμμή είναι μεταξύ 80 και 120 εκατοστών. Η απόσταση ανάμεσα στα φυτά στην ίδια γραμμή είναι από 30 έως 90 εκατοστά. Όσο πιο πυκνές είναι οι αποστάσεις σποράς τόσο πιο πολλά φυτά θα μπορέσετε να βάλετε ανά μονάδα επιφάνειας. Ταυτόχρονα όμως χρειάζεται περισσότερη περιποίηση, λίπανση και φροντίδα. Επίσης, όπως είναι κατανοητό, αν επιλέξετε να καλλιεργήσετε ποικιλίες τομάτας με ζωηρή βλάστιση, τότε οι αποστάσεις σποράς στην ίδια γραμμή πρέπει να είναι μεγαλύτερες.

Καλλιεργητική φροντίδα τοματιάς

Κλάδεμα τοματιάς

Το κλάδεμα είναι συνδυασμένο με την υποστύλωση-στήριξη της ντοματιάς. Η τομάτα με το κλάδεμα διαμορφώνεται σε μονοστέλεχο φυτό. Αφαιρούνται όλοι οι πλάγιοι βλαστοί όταν το μήκος τους φτάσει τα 5 με 10 εκατοστά. Η αφαίρεση των νεαρών πλάγιων βλαστών γίνεται με το χέρι, επειδή είναι τρυφεροί και εύθραυστοι. Αφαιρώντας τους βλαστούς όσο ακόμη είναι μικροί, αποφεύγονται οι μεγάλες πληγές που επουλώνονται δύσκολα και αυξάνουν τον κίνδυνο μετάδοσης παθογόνων και μυκητιάσεων δια των πληγών. Το κλάδεμα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε εβδομάδα ώστε να αφαιρούνται οι πλευρικοί βλαστοί που παράγει συνεχώς το φυτό, ενώ παράλληλα το στέλεχος του φυτού πρέπει να υποστυλώνεται. Οι τομάτες που κλαδεύονται, μπορούν να φυτευτούν σε κοντινές αποστάσεις.

Κορφολόγημα τοματιάς

Αν θέλετε να επιταχύνεται την παραγωγή τομάτας, μπορείτε να προχωρήσετε στο κορφολόγημα (αφαίρεση της κορυφής του φυτού), 1,5 με 2 μήνες πριν το τέλος της συγκομιδής. Το κορφολόγημα εφαρμόζεται για να σταματήσει το φυτό να παράγει νέα φύλλα και ταξικαρπίες που δε θα προλάβουν να ωριμάσουν και παράλληλα για να αναγκαστεί να επιταχύνει την ωρίμανση των καρπών που ήδη έχει. Η κορυφή αφαιρείται μετά από 2-3 τουλάχιστον φύλλα από την τελευταία ταξιανθία του φυτού

Αποφύλλωση τοματιάς

Καθώς τα φυτά μεγαλώνουν και όταν αρχίζει να ωριμάζει η πρώτη ταξικαρπία, αρχίζει και η διαδικασία της αποφύλλωσης, δηλαδή της αφαίρεσης των φύλλων που βρίσκονται κάτω από αυτήν. Η αποφύλλωση γίνεται για να επιτραπεί ο καλύτερος φωτισμός των καρπών που βρίσκονται κοντά στο στάδιο της ωρίμανσης, γιατί το άμεσο φως βελτιώνει την ποιότητα των καρπών. Τα φύλλα στο στάδιο αυτό αφαιρούνται γιατί, καθώς αρχίζουν ή ήδη έχουν “γεράσει”, δε δέχονται αρκετό φωτισμό για φωτοσύνθεση και δε συνεισφέρουν στην παραγωγή. Η αποφύλλωση συνεχίζεται μετά τη συγκομιδή των καρπών της κατώτερης ταξικαρπίας και όταν αρχίζει να ωριμάζει η αμέσως επόμενη ταξικαρπία, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν.

Yποστύλωση τοματιάς

Η τομάτα είναι ένα φυτό που αναπτύσσεται έντονα. Έχετε δύο επιλογές για την υποστύλωση της.

Επιλογή Α: Να στηρίξετε το φυτό. Θα βρείτε διάφορες παραλλαγές στήριξης. Ο απλούστερος τρόπος στήριξης είναι χρησιμοποιώντας ένα στύλο. Ο στύλος μπορεί να είναι ξύλινος ή πλαστικός. Αποφύγετε τη χρήση μεταλλικών στύλων (εκτός και αν είναι καλυμμένοι με ουδέτερο υλικό), γιατί θερμαίνονται πολύ από τον ήλιο και το φυτό θέλει να τους αποφύγει. Μπήξτε το στύλο στο έδαφος πριν σπείρετε τους σπόρους ή μεταφυτέψετε τα φυτά. Έτσι δεν θα πληγώσετε το ριζικό σύστημα του φυτού κατά την τοποθέτηση του στύλου. Καθώς το φυτό αναπτύσσεται θα πρέπει να κόβετε τους πλάγιους βλαστούς που αναπτύσσονται, ώστε να ενθαρρύνετε την προς τα επάνω ανάπτυξη. Δένετε κατά διαστήματα το μίσχο του φυτού στο στύλο.

Άλλος τρόπος στήριξης είναι με τη χρήση κλουβιού. Τοποθετείτε ένα κύλινδρο από πλέγμα περίφραξης με μεγάλα μάτια, γύρω από το μέρος που αναπτύσσεται η τοματιά. Οι βλαστοί της τοματιάς περνούν μέσα από τα ανοίγματα του πλέγματος και στηρίζονται. Ο τρόπος αυτός στήριξης παρουσιάζει όμως και προβλήματα. Είναι πιθανό να μη μπορείτε να μαζέψετε τις τομάτες που μεγαλώνουν μέσα στο κλουβί. Δε μπορείτε να έχετε πρόσβαση στα μέρη του φυτού που είναι μέσα στο κλουβί. Τα τμήματα του φυτού που μεγαλώνουν μέσα στο κλουβί είναι επιρρεπήστις μυκητιακές μολύνσεις λόγω του κακού αερισμού και της έλλειψης φωτός. Δε μπορείτε να σκαλίσετε το χώμα γύρω από το φυτό γιατί σας εμποδίζει το κλουβί.

Αντί για στύλους μπορείτε να αναπτύξετε ένα σύστημα από οριζόντια σύρματα και κατακόρυφους σπάγκους. Τα οριζόντια σύρματα τοποθετούνται σε ύψος 1,80 με 2,00 μέτρα πάνω από τη γραμμή φύτεψης των ντοματιών. Από το σύρμα και πάνω από κάθε φυτό, ξεκινούν κατακόρυφοι σπάγκοι οι οποίοι καταλήγουν στο χώμα. Το άκρο του σπάγκου που καταλήγει στο χώμα:

• στερεώνεται σε ένα πασσαλάκι τοποθετημένο δίπλα στο φυτό.
• δένεται στο κάτω μέρος του κορμού του φυτού με τρόπο που δε σφίγγει το κορμό.Γύρω από τους σπάγκους αναπτύσσονται και στερεώνονται οι τοματιές.
Εννοείται ότι στις άκρες και ενδιάμεσα του συστήματος, θα υπάρχουν στύλοι που στηρίζουν το όλο σύστημα. Για επιπλέον πληροφορίες δείτε το: Staking and Training Tomatoes

Να μην κάνετε τίποτα και να αφήσετε το φυτό να αναπτυχθεί ελεύθερα. Αργά ή γρήγορα θα λυγίσει κάτω από το βάρος και πλήθος των τοματιών. Θα συνεχίσει όμως να αναπτύσσεται. Αυτός ο τρόπος μη-στήριξης, κάνει το φυτό επιρρεπές σε μυκητιακές προσβολές καθώς τα φύλα του είναι κοντά στο χώμα, δεν τα βλέπει ο ήλιος και δεν αερίζονται.

Γονιμοποίηση και καρπόδεση τομάτας

Η τοματιά είναι αυτογονιμοποιούμενο φυτό. Για να δέσει ο καρπός θα πρέπει να προηγηθεί η γονιμοποίηση του άνθους. Το άνθος παράγει γυρεόκοκκους, οι οποίοι βλαστάνουν και γονιμοποιούν τα ωάρια, που βρίσκονται στην ωοθήκη. Το στάδιο βλάστησης του γυρεόκοκκου διαρκεί 48-55 ώρες και επηρεάζεται από τη θερμοκρασία, το φως, τη φυσική κατάσταση που βρίσκεται το στίγμα και την ποικιλία. Οι άριστες θερμοκρασίες για τη βλάστηση της γύρης κυμαίνονται ανάμεσα στους 21-29 βαθμούς Κελσίου. Θερμοκρασίες υψηλότερες ή χαμηλότερες επηρεάζουν δυσμενώς τη γονιμοποίηση του άνθους. Σε υψηλές θερμοκρασίες επιμηκύνεται υπερβολικά ο στύλος του άνθους, παραμορφώνονται οι ανθήρες και επιβραδύνεται η βλάστηση των γυρεόκοκκων. Όταν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 32 βαθμούς Κελσίου, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα, τότε μειώνεται απότομα η καρπόδεση. Σε χαμηλές θερμοκρασίες, κάτω από 13 βαθμούς Κελσίου, μειώνεται μέχρι 20% η διάρκεια ζωής της γύρης και η γονιμότητά της, παραμορφώνονται οι ανθήρες και λιγοστεύει ο αριθμός των ανθέων στις ανθοταξίες. Εκτός από τη θερμοκρασία, η γονιμοποίηση των ανθέων, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, επηρεάζεται από το ποσοστό της Σχετική Υγρασία του αέρα (άριστη 60-70%). Σε υψηλή σχετική υγρασία ή υπερβολικά ξηρή ατμόσφαιρα, η γύρη απελευθερώνεται δύσκολα ή καθόλου. Στις συνθήκες υψηλής ατμοσφαιρικής υγρασίας, η γύρη σχηματίζει υγρά συσσωματώματα που δεν είναι εύκολο να επικαθίσουν στον ύπερο και σε τελική ανάλυση, δεν έχουμε ικανοποιητική καρπόδεση.

Πότισμα άρδευση τομάτας

Ιδιαίτερη σημασία για μια καλή παραγωγή τομάτας έχει να γίνονται τακτικά ποτίσματα και να μη δίνεται μαζεμένη η απαραίτητη ποσότητα νερού. Το πότισμα γίνεται συνήθως με στάγδην άρδευση. Ποτίζετε συχνά και σταθερά τις τομάτες. Θα πρέπει να ποτίζετε τόσο ώστε το νερό να φτάνει στις ρίζες και να μη μένει μόνο στην επιφάνεια. Το ακανόνιστο ή λίγο πότισμα, στρεσάρει τη τοματιά και δημιουργεί ασθένειες όπως η ξερή ή μαύρη κορυφή των καρπών (blossom end rot) ή το σκάσιμο των καρπών της τομάτας.

Συγκαλλιέργεια τομάτας

Μαζί με τις τομάτες, μπορείτε να σπείρετε τα ακόλουθα φυτά:

• Βασιλικό
• Ρίγανη
• Μαϊντανό
• Καρότα
• Κατιφέ
• Σέλινο
• Κρεμμύδια






• Πατάτες
• Πατζάρια
• Λάχανα
• Μπιζέλια
• Καλαμπόκι
• Δενδρολίβανο
• Άνηθο

Πώς να διατηρήσετε σπόρους τομάτας

Μπορείτε να μαζέψετε τους δικούς σας σπόρους από τις τομάτες που μεγαλώνουν στον κήπο σας και να τους διατηρήσετε για την επόμενη χρονιά. Ο σπόρος της ντομάτας περικλείεται από ένα ζελατινώδες σάκο που περιέχει αναστολείς ανάπτυξης, ώστε να αποτρέπεται η βλάστηση (ανάπτυξη ριζιδίων) εντός του καρπού. Ο καλύτερος τρόπος να απομακρύνουμε αυτή την καλυπτική ζελατίνη είναι να αφήσουμε τον καρπό να ωριμάσει αρκετά. Στη φύση αυτό συμβαίνει όταν ο καρπός πέσει από το φυτό. Το πρώτο βήμα είναι να επιλλεγούν οι πιο σωστά αναπτυγμένες και εύρωστες τομάτες. Οι σπόροι πρέπει να προέρχονται από καλοσχηματισμένους καρπούς, απαλλαγμένους από ασθένειες, ώστε τα φυτά που θα παραχθούν την επόμενη χρονιά από αυτούς να έχουν καλά γονίδια και να είναι εύρωστα. Αφού συλλέξουμε τους καρπούς κόβουμε την τομάτα στη μέση ώστε το σημείο της τομάτας που έρχεται σε επαφή με το βλαστό να είναι στη μια πλεύρα ακεραίο και το ανθοφόρο κομμάτι στην άλλη πλευρά. Κατά αυτόν τον τρόπο οι σπόροι θα είναι ευκολότερο να απομακρυνθούν σε αντίθεση με το αν ο καρπός κοπεί κάθετα. Σε κάποιες μικρόκαρπες ποικιλίες τομάτας (τοματίνια) οι σπόροι είναι συγκεντρωμένοι σε ένα σημείο που μπορείται να τους αποσπάσεται με μια κίνηση χωρίς να διαλυθεί η σάρκας της τομάτας η οποία στη συνέχεια θα μπορούσε να καταναλωθεί. Οι σπόροι θα πρέπει να τοποθετηθούν σε πλαστικά ή γυάλινα βαζάκια. Μέσα στο δοχείο με τους σπόρους και το ζελάτινο υλικό προσθέτουμε λίγο απιονισμένο νερό. Τοποθετούμε το δοχείο με τους σπόρους σε ένα σημείο που δεν έχει κρύο (το περβάζι ενός παραθύρου ή πάνω στο ψυγείο θεωρούνται δυο καλά σημεία). Σε 2 – 3 ημέρες θα ολοκληρωθεί η ζύμωση. Δύο 2 φορές την ημέρα ανακατεύουμε το μίγμα με τους σπόρους. Στην επιφάνεια του μίγματος θα συγκεντρωθούν οι σπόροι που δεν είναι ζωντανοί και τα περιβλήματα των σπόρων και όταν η ζύμωση θα έχει ολοκληρωθεί , θα αναπτυχθεί ένα στρώμα μύκητα. Οι υγιείς σπόροι θα έχουν κατακαθήσει στον πάτο του διαλύματος. Προσεκτικά με ένα κουτάλι απομακρύνουμε το στρώμα του μύκητα που έχει δημιουργηθεί. Στη συνέχεια αδειάζουμε τους σπόρους σε ένα αποροφητικό χαρτί και ξεπλένουμε με καθαρό νερό αρκετές φορές. Τρίβουμε καλά τους σπόρους ώστε να βεβαιωθούμε ότι έχει βγεί το κάλυμα τους και στεγνώνουμε τους σπόρους όσο καλύτερο γίνεται. Σε μια λεία επιφάνεια (γυάλινη, πλαστική….) απλώνουμε τους σπόρους και τους αφήνουμε για περίπυ 1 εβδομάδα για να στεγνώσουν. Μια φορά την ημέρα ανακατεύουμε έτσι ώστε όλες οι πλευρές τους να στεγνώσουν σωστά. Αν ο καιρός είναι βροχερός μπορούμε να παρατείνουμε για μερικές μέρες. Για να βεβαιωθούμε ότι η διαδικασία έχει ολοκληρωθεί, θα πρέπει οι σπόροι να κινούνται με ευκολία και να μην κολλάνε μεταξύ τους. Συνήθως χρησιμοποιούνται χάρτινες ή πλαστικές συσκευασίες για την αποθήκευση. Εάν επιλέξουμε την πλαστική συσκευασία θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι έχουν στεγνώσει πολύ καλά οι σπόροι γιατί το παραμικρό ίχνος υγρασίας θα μπορούσε να τους καταστρέψει όλους τους σπόρους και να σαπίσουν.

Ποικιλίες τομάτας

Υπάρχουν μεγάλος αριθμός ποικιλιών και υβριδίων τομάτας. Διαχωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Τις βιομηχανικές και αυτές για νωπή κατανάλωση. Ποικιλίες βιομηχανικής τομάτας Οι ποικιλίες αυτές είναι γενικά “νάνες” και μικρόκαρπες . Ο χρόνος από τη μεταφύτευση ως την ωρίμανση του 50% περίπου των καρπών, είναι 90-110 ημέρες. Μερικές από τις βιομηχανικές ποικιλίες τομάτας που καλλιεργούνται σήμερα στην Ελλάδα, είναι οι εξής: sonora, oval red, red ball, titano, rio grande, τοματάκι Σαντορίνης. Ποικιλίες τομάτας για νωπή κατανάλωση

Ντόπιες ποικιλίες ή υβρίδια.

Αναρριχώμενα φυτά με μέτρια ως μεγάλη βλαστική ανάπτυξη, μεσόκαρπα ή μεγαλόκαρπα.

Συμβουλές για καλλιέργεια τομάτας

Αν ξεκινήσετε τις τοματιές σας από σπόρους, ρίξτε 6 με 7 σπόρους σε κάθε θέση του σπορείου, αλλά κρατήστε μόνο τα 3 πιο δυνατά φυτά. Στις τομάτες δεν αρέσει η πολυκοσμία. Το ίδιο ισχύει και αν σπείρετε τους σπόρους τομάτας απευθείας στο χώμα. Οι τομάτες θέλουν πολύ ήλιο. Επιλέξτε να τις φυτέψετε στο πιο φωτεινό και ηλιόλουστο σημείο του κήπου. Ακόμη και όταν βρίσκονται ακόμη στο σπορείο, θα πρέπει να έχουν πολύ φως, έστω και τεχνητό (με λάμπες). Για να αναπτύξουν ισχυρό μίσχο (κορμός ή στέλεχος), οι τοματιές θα πρέπει να κινούνται από νωρίς. Ακόμη και όταν είναι στο σπορείο θα πρέπει να χορεύουν στον αέρα. Για όσο βρίσκονται στο σπορείο, φροντίστε να δημιουργείτε ένα ελαφρύ ρεύμα αέρα για 10 με 15 λεπτά κάθε μέρα. Η κίνηση θα τις βοηθήσεις να σκληραγωγήσουν το στέλεχός τους. Όσο πιο ζεστός είναι ο καιρός τον Απρίλιο και Μάιο, τόσο πιο γρήγορα θα έχετε τομάτες. Οι τοματιές αγαπούν τη ζέστη. Όταν μεταφυτεύετε τις ντοματιές από το σπορείο στον κήπο, φροντίστε να να τις θάψετε πιο βαθιά από ότι ήταν στο σπορείο. Καλύψτε με χώμα το μίσχο τους μέχρι και 1 με 2 εκατοστά κάτω από το τελευταίο φύλλο. Η τοματιά θα αναπτύξει ρίζες στο μέρος του μίσχου που είναι κάτω από το χώμα, ενώ το φυτό θα στηριχθεί καλύτερα. Αφού το χώμα ζεσταθεί αρκετά από τον ήλιο (τέλη Απριλίου έως μέσα Μαΐου), απλώστε γύρω από τις τοματιές ένα στρώμα από ξερά φύλλα ή μαύρο κομπόστ. Και τα δύο θα ζεστάνουν επιπλέον το χώμα ενώ θα εμποδίζουν την υγρασία να εξατμιστεί. Να θυμάστε να αφαιρείτε τακτικά τα κάτω φύλλα. Επειδή αυτά τα φύλλα τα βλέπει ο ήλιος λιγότερο απ’ όλα, είναι τα πρώτα φύλλα που θα επηρεαστούν από μύκητες. Θα δείτε και από μόνοι σας ότι τα κάτω φύλλα στις τομάτες κιτρινίζουν εύκολα και γενικά εμφανίζουν μία όχι τόσο υγιή εικόνα. Κόψτε τα και θα κάνετε καλό στις τοματιές σας. Καθώς το φυτό μεγαλώνει, μπορείτε να αφαιρείτε τους νεαρούς βλαστούς που εμφανίζονται στα σημεία διακλάδωσης των μίσχων. Οι βλαστοί αυτοί δε θα δώσουν καρπούς, αλλά μόνο φύλλα. Μην το παρακάνετε όμως. Στα φύλλα γίνεται η φωτοσύνθεση που παράγει τα σάκχαρα που θα δώσουν δύναμη στο φυτό και γεύση στις τομάτες. Ποτίζετε συχνά και σταθερά τις τομάτες. Θα πρέπει να ποτίζετε τόσο ώστε το νερό να φτάνει στις ρίζες και να μη μένει μόνο στην επιφάνεια. Το ακανόνιστο ή λίγο πότισμα, στρεσάρει τη τοματιά και δημιουργεί ασθένειες όπως η ξερή ή μαύρη κορυφή των καρπών (blossom end rot) ή το σκάσιμο των καρπών της τομάτας. Μη φυτεύετε όλες τις τοματιές ταυτόχρονα. Αν θέλετε να έχετε φρέσκες τομάτες όλο το καλοκαίρι, φυτέψτε τις με διαφορά 15 ημερών. Αν για παράδειγμα σκοπεύετε να φυτέψετε 15 φυτά τομάτας, φυτέψτε 5 την πρώτη εβδομάδα, 5 μετά από 2 εβδομάδες, και άλλα 5 μετά από ακόμη 2 εβδομάδες.